Anarchistisch Anti-Populisme
In teksten van (klassieke) anarchisten wordt regelmatig naar het volk (‘Le Peuple’) verwezen. Dat kan leiden tot verdenking van het bedrijven van populisme (‘populus’ voor ‘volk’). Niet alleen nu, maar ook al een eeuw geleden.
In 1909 verscheen daarover in kringen van het revolutionaire syndicalisme een artikel onder de titel “Het arbeidersanarchisme en het vraagstuk van het ‘volk’”. Daniel Colson nam dit bij zijn beschouwing over breuklijnen in de geschiedenis op, omdat hij ingaat op de illusie van het ‘volk’ (in: Réfractions nr. 28; zijn bijdrage vindt men elders op deze site; klik HIER). Aan het artikel uit 1909 ontleen ik het volgende.
Het anarchisme is een verwoed aanhanger van gelijkheid en gerechtigheid, maar het is niet een variant van populisme. Bij het innemen van standpunten in prakrijk en theorie heeft het niet aflatend gewezen op de mogelijke onderdrukkende effecten die de verwijzing heeft. Het blijkt dan een verwijzing naar een mythisch concept van ‘het volk’ en zijn zogenaamde natuurlijke deugden. Die teneur komt terug in enkele voorbeelden.
De Magier
Het eerste ligt op het terrein van de theorie, en wel reeds vanaf de jaren 1840 in de analyses van Proudhon. Het begrip ‘volk’ wordt als complex beschreven en als het krachten wordt toegedicht, blijken die veelzijdig en verschillend van samenstelling te zijn naast onophoudelijk in verandering. Kortom er is niet één ‘volk’.
Wie dat toch als zodanig ziet maakt er een symbool, een mysterie, een idool van. Desbetreffende transformeert ‘het volk’ tot een algemeenheid als blind, fanatiek, totalitair en conformistisch, altijd bereid om zich te onderwerpen aan gezag en aan overheersing en om zich te identificeren met een transcendente macht – God, Staat, Ras, Vaderland – alsmede zich over te geven aan leiders, die pretenderen niet alleen de collectieve macht te belichamen maar daar de bron en het beginsel van zeggen te zijn.
Het tweede voorbeeld vindt men op het vlak van de stromingen binnen het anarchisme. Men kan niets van het belang van de individualistische stroming begrijpen als men die niet situeert binnen het massale, ‘populaire’ arbeiderskarakter van het anarchisme [we spreken over 1909 !] om populisme (de kuddevorming) te voorkomen.
De individueel anarchist, soms heftig anti-syndicalistisch, anti-organisatie en aristocratisch, identificeert zich alleen met kleine groepen. Hij is ook aanwezig in de syndicaten en organisaties van het arbeidersanarchisme, als tegenwicht om het libertaire karakter te behouden van deze organisaties en haar interne logica.
Een derde voorbeeld van anarchistisch anti-populisme is te vinden in de bewegingen en de organisaties van de anarchistische arbeiders zelf, in het karakter van hun acties (‘directe actie’ door hen zelf opgezet en uitgevoerd). Het syndicalisme, zo verklaarde een van de vertegenwoordigers ervan (Griffuelles), is de beweging, de actie van de arbeidersklasse; zij is niet de arbeidersklasse zelf…
[Vertaling uit het Frans ThH]
[Beeldmateriaal van de Rotterdamse dichter en illustrator Manuel Kneepkens]
Libertaire orde 
Bedankt voor de vertaling.
Interessant gebruik van de prent van De Magiër. Aangezien in de vertaling deze prent niet aan bod komt, neem ik aan dat de vertaler Thom de suggestie wil wekken dat de populist de Magiër is?
Nu, Ik kan mij wel vinden in de vergelijking gezien de woordenmagie die nodig is om een kiezer te overtuigen, echter is het archetype van de Magiër omvangrijker dan simpelweg woordenmagie gebruiken voor je eigen gewin. Mijns inziens is de functie van de Magiër om aan te tonen dat er maar weinig is zoals het lijkt, hetgeen nodig is indien je door de illusies of zeepbellen van de populist heen wilt kijken.
Een goede populist geeft je dan ook graag een kijkje in de trukendoos van de tegenstander, bij de Magiër gaat het echter om de daad an sich, niet het gewenste effect ervan. Hoe de mensen reageren is aan hen, de Magiër is a-politiek.
Beste Karl Ahlmann, Jawel, die suggestie wil ik wekken en natuurlijk hebt u gelijk dat het archetype van de Magiër omvangrijker is dan oproepen van een woordenmagie. Dank voor de reactie.