Hans Ramaer (1941-2015): Spil Van De AS

In Memoriam

Hans Ramaer (rechts) krijgt de Domela Nieuwenhuispenning uitgereikt

 (november 2013)  door Jaap van der Laan.

De AS

Afgelopen donderdag is Hans overleden. Hoewel hij al jaren gebukt ging onder een longaandoening, bleef hij tot het laatst actief. Dat leert wel zijn mooie publicatie over Piet Kooijman in de AS nº 189 (winter 2014). De AS was zijn geesteskind. Voor de oprichting ervan werd hij geïnspireerd door het tijdschrift Anarchy, waarvan de Engelse anarchist Colin Ward aan de wieg stond. Wat Ward was voor Anarchy, was Hans voor de AS: de spil.

Ruim veertig jaar zou hij dat zijn. Op een enkele uitzondering na vonden alle redactievergaderingen onder zijn voorzitterschap plaats, vergaderingen die zich vooral kenmerkten als brainstormsessies, voorbereid door hem, veelal echter in coördinatie met mederedacteuren. Hij voerde de eindredactie, maar dat niet zonder de betrouwbare inzet van Rymke Wiersma (het ‘zetwerk’) en Martin Smit (het ‘correctiewerk’). Soms leek het dat hij alle nummers in zijn hoofd had. Laatst nog, toen ik ter redactievergadering voorstelde het (links-)libertarisme te behandelen als thema. Hans: ‘Hebben we daar niet eens aandacht aanbesteed? In nº 54 meen ik’. En verdomd, ja!

Hans en ik hebben elkaar in het ‘actiewezen’ van de jaren 1960 leren kennen. We kwamen elkaar eveneens regelmatig tegen op zaterdagmiddag bij de ‘Beertjes’ op de Lijnbaan, in Rotterdam, als daar iets ‘politieks’ te doen viel. Het was vervolgens begin 1973, in de buurt van de ‘Beertjes’, op het Stadhuisplein in Rotterdam, dat we elkaar tegen het lijf liepen. Enthousiast vertelde Hans mij dat hij een nieuw anarchistisch tijdschrift was begonnen, de AS genaamd (het eerste nummer verscheen in december 1972). Of ik mee wilde doen. Vanzelfsprekend. Vanaf nº 3 werd ik medewerker en eind dat jaar trad ik toe tot het redaksie-kollektief (in de spelling van toen). Onze samenwerking zou kameraadschappelijk en hecht worden.

In de vervolgjaren 1970 en 1980 trokken we er vaak samen op uit voor het vervullen van een spreekbeurt of het aan de man brengen van de AS. Regelmatig was daarbij ook Wim de Lobel van de partij. Hoewel onze aandachtsvelden thematisch uit elkaar liepen, Hans was meer historisch van aard, huldigden we wel een anarchisme van hetzelfde type, te weten ‘pragmatisch’. Dat was duidelijk de invloed van Anton Constandse uit diens latere periode – de periode dat ook hij deel uit maakte van de redactie van de AS (1973-1983).

Hans muntte de term ‘anarchisme in domineesland’, waarmee hij wees op het ethische karakter van het Nederlandse anarchisme. Hij was ten slotte historicus, tot het laatst toe, zoals ondermeer blijkt uit de inleiding die hij schreef in de reprint (2012) van het anarchistische tijdschrift Alarm, in 1922 uitgegeven door…Anton Constandse.

Papier

Wat sommigen niet van hem (noch van mij) in anarchistische kring begrepen, is dat je als anarchist actief kon zijn in de gemeentepolitiek. Maar je deed dat niet in de hoedanigheid van anarchist. Evenwel kan je je – naast andere activiteiten – óók bezighouden met lokale belangen, waarbij de relatie met de medebewoners heel direct is. Je aanwezigheid kan in zo’n geval een versterkende functie hebben bij het bereiken van dingen, die in de sfeer van het dagelijks leven liggen. Dat is iets waar Hans voor stond, in zijn relatie met de ‘Onafhankelijke Partij voor Lokale en Wijkbelangen’ (binnen een deelgemeenteraad van Rotterdam).

Eén ding had ik van Hans niet verwacht: een aversie tegen de computer en het Internet. Dat was voor mij des te onbegrijpelijker – zo heb ik hem herhaaldelijk met een lachend gezicht voorgehouden – waar hij ooit professioneel eindredacteur van een technisch tijdschrift is geweest. Hans was dan ook dolblij dat Joke, zijn compagne, die aversie niet kende en alles geduldig voor hem uitdraaide. Hij was namelijk meer van het papier. Maar met haar sturende hand is het Joke toch gelukt Hans, heel langzaam, het besef bij te brengen dat email niet ‘eng’ was…Nochtans, papier en boeken, dat kon je in je handen houden. Daar was hij gek op. Zijn kleindochter kan er over mee praten.

Jaren geleden vertelde Hans me met een zekere trots, dat hij haar – zij was een jaar of drie – meenam naar Donner en dat zij bij het binnenstappen van verbazing de kreet slaakte: ‘Opa, allemaal boekjes!’. Niet alleen boeken vervulden een grote rol in zijn leven, ook was er de muziek. Hij heeft zelfs als drummer in een band gespeeld. En mede komt het tot uitdrukking in de titel van de rubriek, die hij jaren in de AS had: Hard Rain. Het is – vermoedelijk – een verwijzing naar radioactieve neerslag van een geëxplodeerd atoomwapen, maar zeker is het een song van Bob Dylan, van wie hij als goede zeventiger vele LP’s en cd’s bezat.

De spil, de oprichter en spelverdeler van de AS is niet meer. We verliezen en vriend en kameraad. Salut Hans!

Thom Holterman

Aantekening

De genoemde nummers van de AS zijn alle integraal op Internet te raadplegen; klik op Tijdschrift de AS.

Advertentie