‘Willem’ Is Groot, Gevreesd En Gelauwerd Cartoonist

Willem is de signatuur van de Nederlandse cartoonist die, midden jaren 1960, gezagsdragers en moraalridders zodanig ergerde, dat zijn werk tot strafvervolging leidde en het tijdschrift waarin hij publiceerde in beslag werd genomen. In 1968 vertrekt hij naar Frankrijk en gaat daar onverdroten door als cartoonist. Een deel van zijn werk is nu gebundeld in het boek Willem AKBAR!

Het betreft een compilatie van zijn werk voor de dagblad Libération en het satirische weekblad Charlie Hebdo. Het gaat om zo’n 100 cartoons die de recente politieke, dramatische, onwerkelijke werkelijkheid groepeert naar thema’s beginnend bij de oorlog in Mali tot de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo (7 januari 2015).

Provo

Willem is geen onbekende in Nederland: Bernard Willem Holtrop (1941) maakte werk van zijn subversieve opstelling in God, Nederland & Oranje, een satirisch tijdschrift waarin van hem veel beeldmateriaal in de vorm van cartoons is te vinden. Daar signeerde hij al als Willem, een ‘handtekening’ die hij nu zijn hele leven gebruikt.

Het genoemde tijdschrift verscheen in de jaren 1966 – 1968 en was verbonden met de Provo-beweging (1965-1967). De provocerende cartoons erin leidden een aantal keren tot inbeslagname van een uitgave van het tijdschrift en tot strafvervolging. Wat nu vrijheid van meningsuiting? Al met het eerste nummer (in 1966) was het raak: een spotprent met koningin Juliana als prostituee achter de ramen, van Willem leverde veel publiciteit en strafvervolging op.

Expressionistische tonen

In Frankrijk begint hij te tekenen voor L’Enragé (mei 1968) en hij werkt mee aan de eerste nummers van het weekblad Hara-Kiri (verboden geworden) daarna voortgezet onder de naam Charlie Hebdo. Vanaf 1981 levert hij voor het dagblad Libération – begonnen in 1973 als ultra links, nu centrum links – dagelijks zijn cartoons.

Wat ik niet tegenkom in de verschillende vermeldingen over zijn werk, is zijn medewerking aan het hard-satirische blad dat eerst Siné Hebdo (weekblad) heette, later tot Siné Mensuel (maandblad) is gedoopt. Siné werkte als cartoonist en columnist voor Charlie Hebdo (waar hij werd ontslagen, welk ontslag door Siné werd aangevochten en gewonnen). Beiden zijn bevriend gebleven, zodat men ook in elk nummer dat van Siné een cartoon van Willem aantreft…

De cartoons van Willem zijn telkens raak, van sarrend tot humoristisch. En ja, de vergezellende tekst is Franstalig. Over de techniek van zijn werk kan ik niets zeggen, omdat ik daarvoor niet over de competentie beschik. Op de site van Actua BD trof ik een aardige typering, die ik hier in vertaling opneem:

‘Niet-Franstalig van oorsprong, heeft Willem altijd zijn voordeel weten te putten uit de “taalbarrière” – het Frans beheerst deze van geboorte Nederlander echter perfect – om een vreemde tekst te produceren, soms gebrekkig, vaak poëtisch.

Zijn tekeningen – zwart en snijdend, een duidelijke lijn met expressionistische tonen – doen, tot en met zijn humor, soms denken aan de Italiaanse ontwerper Gabrielle Galantara (1865-1937), de grote antiklerikale graficus van L’Asino.’ [Actua BD]

In het boek treft men uitsluitend beeldmateriaal aan. Ik neem er hier wat van over en laat het tot u spreken:

 ‘Eindelijk, we naderen Europa.’

 ‘Te wapen! Iemand heeft de profeet getekend!.’

 

Thom Holterman

WILLEM AKBAR!, Les Requins Marteaux, Bègles, 2015, 152 blz., prijs 15 euro.

Aantekening

De voormalige directeur van Charlie Hebdo, Philippe Val, die Siné ontsloeg en later zelf opstapte om als grootverdiener bij een op de hand van Sarkozy zijnde Franse TV-zender te gaan werken, krijgt er in Siné Mensuel (nr. 42, mei 2015) nog eens van langs. Dit keer is het de vrouw van Siné, Catherine Sinet, die haar mouwen opstroopt onder de titel ‘Val, le pognon est sa religion’ (Val, poen is zijn religie).

Advertentie