Strijd Tegen Religies. Anarchistisch Antiklerikalisme In Deze Eeuw

Het bijzondere nummer van Le Monde libertaire kent dit keer als thema ‘Ni Dieu’ (Geen god). Het nummer richt zich op de strijd tegen de dominantie van de geïnstitutionaliseerde religies (de kerken) en hun bazen, de heersers, verhuld als kerkelijk leiders.

Kijk, wat iemand persoonlijk wil geloven moet hij of zij weten. Anders wordt het wanneer dat geloof aan anderen wordt opgedrongen, afgedwongen, opgelegd. Dit geldt ongeacht om welk geloof het gaat, zelfs als het een wereldse religie betreft, zoals dat is gekend onder de vlag van ‘dictatuur van het proletariaat’…

In het nummer zijn bijdragen opgenomen die aangeven dat er een breed terrein van strijd tegen religie wordt bestreken. Niet verwonderlijk is dat de islam volop in de schijnwerpers staat, gelet op het terrorisme dat in naam ervan wordt bedreven en de staatsconstructie Daesh (kalifaat), die op een verderfelijke wijze wordt geëxploiteerd. In dit nummer eveneens aandacht voor feminisme en religie, het islamisme en Algerije en ‘Anarcho-Islam’ (op dat laatste kom ik in een apart item terug). Het nummer opent met een bijdrage over de urgentie van een anarchistisch antiklerikalisme voor de 21^ste eeuw.

Antiklerikalisme

De term klerikalisme verwijst naar clerus, naar geestelijkheid en naar ‘geestelijke gezindheid’. In de door de rooms-katholieke kerk gedomineerde wereld, valt ‘klerikaal’ daarmee samen. Het is echter duidelijk dat elke religie die zich bedient van geestelijken (een clerus) en van een geestelijk leider, die de honneurs van een monotheïstische god waarneemt, onder het woord klerikaal valt. Klerikalisme valt dan kortweg samen met: de kerk. Van daaruit wordt het kerkelijk leiderschap bedreven – de dominantie van de kerk, of men nu met het christendom, het Jodendom of de islam van doen heeft.

De dominantie van de rooms-katholieke kerk is al lang geleden bestreden, maar ze is niet overwonnen. Gaan we niet verder terug dan de Franse revolutie dan blijkt het antiklerikalisme sterk genoeg om de twee heersende ordes van het Ancien régime – de RK kerk en de edelen – een gevoelige slag toe te brengen. Maar niet meer dan dat. Het rooms-katholicisme kon in Frankrijk van vóór de revolutie bestaan als staatsreligie, waarvoor bijvoorbeeld een bijzondere belasting werd geheven. Dit is allemaal afgeschaft, wat niet wegneemt dat telkens weer rooms-katholieke reactionairen het conflict aangegaan: terug naar de tijd van voor de revolutie (en doven van de Verlichting).

De hedendaagse rk-integristen – in Frankrijk opererend in allerlei (extreem)rechtse stromingen en bewegingen – strijden er openlijk voor. Hoewel dus de term antiklerikalisme in Frankrijk een verwijzing naar antirooms-katholicisme inhoudt, wordt in Le Monde libertaire terecht met nadruk erop gewezen, dat de term de bestrijding van elke religie weergeeft, die dominantie praktiseert.

Anarchistisch antiklerikalisme

De bijdrage over de urgentie van een anarchistisch antiklerikalisme in de 21^ste eeuw opent met aandacht voor de ‘islamfobie’. Er wordt opgewezen dat de term fobie verwijst naar een irrationele angst met een pathologisch karakter. De werkelijke functie van het gebruik van de term islamfobie is elke vorm van kritiek op de islam de kop in te drukken: het is niet de religie die irrationeel is, maar kritiseren van die religie zou dat zijn. Dit is te ontmaskeren als een perverse retoriek (een omkering van de feiten).

De islam, aldus de auteur, is in niets legitiem, ze hoeft in niets verdedigd te worden, want, als alle andere religies draagt ze haar steentje bij aan martelingen, onderdrukking en vervreemding. Integendeel dus, ze moet aan de kaak worden gesteld als zodanig, zoals alle andere religies.

De auteur herinnert eraan dat de drie stromingen van monotheïstische en transcendentale religie als gemeenschappelijke basis hebben een geheel van teksten en verhalen die verkrachting (collectief, straffend, echtelijk en incestueus), kindermoord en vrouwenmoord verdedigen en het offeren van anderen toestaan met als doel wraakoefening. Dit is al genoeg om ze te veroordelen.

Anarchisten zullen evenwel het vizier richten op de institutionele constructie, van waaruit dit handelen wordt gelegitimeerd en volvoerd. In die zin is religie dus niet slechts een individuele kwestie. Religie wordt hier opgevat als een organisatie van gelovigen met een politiek doel. Aldus vormt het een van de pijlers van het dominantiesysteem in de wereld. De auteur stelt in het licht daarvan: geen emancipatie van mensen zonder vernietiging van de vier pijlers van overheersing, zijnde: het patriarchaat, de staat, het kapitalisme en de religie.

Wat er heden allemaal gebeurt in naam van religie maakt het in de ogen van de auteur noodzakelijk om een breed, anarchistisch antiklerikalisme te construeren, dat zich weet te verheffen tegen mensen die ogenschijnlijk religieus verschillend zijn maar in werkelijkheid dezelfde belangen verdedigen: religieuze integristen, antifeministen, obscurantisten, complottisten, racisten. Hoe uiteenlopend de culturele of cult-achtige stromingen ook zijn, ze vormen onderdelen van een of meer van de vier pijlers, die het dominantiesysteem op zijn plaats houden.

Vrouwen en religie

De bijdrage over dit onderwerp citeert de volgende zinsnede uit een artikel in Libération, die bijna alles over het onderwerp zegt: ‘De mannelijk mens vordert het idee van god om de vrouw te overheersen, van haar te genieten en haar in een positie van vrijwillige slavernij te brengen’. Vervolgens moet men nog begrijpen waarom alle religies vrouwen een ondergeschikte rol toewijzen.

De vrouw wordt beschouwd als een leegte, dat wil zeggen als een bloembodem. Aldus doen de heilige geschriften zich gelden: Bijbel, Thora, Evangeliën, Koran. De heilige teksten zijn geschreven, overgeschreven, overgeleverd, becommentarieerd door mannen. De heilige maagd Maria kan voor christenen geen god zijn, slechts moeder Gods. Maar zij blijft wel de symbolische verwijzing voor vrouwen: als speerpunt van maagdelijkheid en verbod op seksualiteit.

Alle religies, geen uitgezonderd, zijn fundamenteel anti-vrouw. Zonder enige twijfel is de islam wat de actuele situatie aangaat, het meest schandalig daarin (wat ook geldt voor lesbiennes en homoseksuelen). Vrouwen horen gehoorzaam en onderdanig te zijn. Daarnaast kent het Jodendom een gebed waarin wordt verwoord: wat ben ik gezegend geen vrouw te zijn. Hindoeïstische teksten en praktijken beschouwen vrouwen als niet veel waard en na het overlijden van haar echtegenoot is de vrouw een overbodig product. Boeddha houdt niet op zijn volgelingen te waarschuwen voor de geniepige wijze waarop vrouwen je weten te verleiden… Kortom, een religiekritiek kan algemeen zijn, ook wat de feministische eisen aangaat.

In zijn geheel genomen een informatief nummer op het punt van de religiekritiek. De portfolio van Laurent Melon, echter, heeft mij niet weten te boeien. Er zal sprake zijn van een relevantie met het thema, maar indien, dan is mij die volledig ontgaan.

Thom Holterman

LE MONDE LIBERTAIRE, hors série nº 60, april-mei 2015, 64 blz., prijs 5 euro.

[Beeldmateriaal ontleend aan het besproken nummer.]

Advertentie