Moed. Dus wat doen wij?

Het voorjaarsnummer van het Franse kwartaalschrift Vacarme is opgedragen aan courage, dat wil zeggen: moed. Het zal overigens niet toevallig zijn, dat door Vacarme juist moed in de etalage wordt gezet met alle opstanden die de afgelopen jaren zich voordeden, te beginnen bij de ‘Praagse Lente’ van 1968. Want er is moed voor nodig om tot zo’n lente oproepen en de aanzet ervoor te leveren. Bij moed denkt de redactie blijkens de voorkant van het nummer aan dromen in het groot, aan zich verenigen, opnieuw vrij worden, niet opgeven.

De moed om vol te houden

Welke moed wordt van ons verlangd? En in welke omstandigheden? En met welk doel? De antwoorden op dit soort vragen wijzen alle kanten op. De situaties zijn uiterst divers. In Vacarme richt de inhoud van dit nummer zich op die diversiteit. Dit betekent dat elke lezer wel iets van zijn gading vindt. Vacarme opent met een beschrijving van de activiteiten van Line, een verpleegkundige die, in Zuid-Frankrijk, oude, bedlegerige mensen bezoekt en hen verzorgt. Zij rijdt daarvoor met haar automobiel door de streek waar zij werkt. Het zal niet gepland zijn maar tegelijk heeft het Franse satirische blad Charlie Hebdo (nr. 1241 van 4 mei 2016) over twee pagina’s een getekende (stripboekachtige) reportage eveneens van zo’n verpleegkundige, Patricia in dit geval. Zij rijdt op zondag in twee Parijse wijken rond om ouderen in hun woning de nodige (medische) zorg te bieden.

In Nederland heette dat de ‘wijkverpleegster’. In mijn jeugd, in de ‘arme tijd’, reed die veelal rond op een mobylette en was zij vaak gekleed in een lange leren jas. In onze ‘rijke tijd’ is het instituut wijkverpleegster weg bezuinigd, want haar salaris was niet meer op te brengen. Dat geld moest namelijk gestoken worden in de winsten van de farmaceutische industrie…

Overigens, wat Charlie Hebdo tekent over twee pagina’s is geen satire, maar bloedige ernst. Het wordt je duidelijk gemaakt dat er naast liefde voor het werk ook moed nodig is om dat werk vol te houden.

Wat gaan we doen?

Wat valt er nog meer over moed te zeggen? Dat hangt mede samen met het antwoord op de vraag wat we gaan doen. Het verdedigen van een zone? Een ZAD = zone à défendre. Wat moet worden verdedigd? Een bos dat zo nodig gekapt moet worden? Landbouwgrond die vernietigd moet worden? Dit alles voor de aanleg van een vliegveld dat overbodig is, maar wel de kas spekt van de betonmaffia en beantwoordt aan de megalomanie van een aantal politici, linkse zowel als rechtse. En de ervaring leert de verdedigers: de relsmeris is bereid tot doden…

Er is ook veel moed nodig om, uiteindelijk, je verhaal te doen – veelal als vrouw – bij incest. Vacarme heeft daarover een vraaggesprek met de Franse juriste Catherine Perelmutter die slachtoffers van seksueel misdrijf binnen het huwelijk, verkrachting en incest bijstaat. Zij legt uit waarom er moed voor nodig is om je verhaal als slachtoffer te doen – met name om de situatie bewijsrechtelijk rond te krijgen.

Over moed in een heel andere situatie gaat het in een verslag over vrouwen die op 8 maart 2016 (Internationale Vrouwendag) in Istanbul, hun rechten opeisten, waarvoor zij de straat op gingen. Dit terwijl er een demonstratieverbod geldt, het politiegeweld manifest is en moord niet wordt geschuwd. En bovendien met een president aan de macht die meent dat de eerste opdracht van de vrouw is kinderen baren (graag drie) en het huishouden bestieren. Een president die vindt dat de harem een goede opvoedkundige plek voor de vrouw is.

Op de bewuste dag hebben de vrouwen oorlog als thema gekozen. Daarvan zijn zij allen het slachtoffer in welk geval zij hun onderlinge verschillen opzij hebben gezet: Koerdische , Turkse vrouwen en Vrouwen voor de Vrede, zij trokken gezamenlijk op. In dit nummer is er een fotografische verslag van te vinden.

Kosmopolitisme

Moed is er voor nodig om in gammele bootjes zee op te gaan en als vluchteling de oversteek naar veiliger orden te maken. En dan? Het kamp! Opvang of detentie? Of gewoon ‘geen kamp’ en dat zelf organiseren, opzetten etc., zoals dat in Calais aan de orde was/is… De Franse antropoloog Michel Agier houdt zich al dertig jaar bezig met de problematiek van het opvangen en onderbrengen van mensen op de vlucht. Over de hele wereld (hij deed veldwerk in verschillende werelddelen). Vacarme heeft een vraaggesprek met hem. Het intrinsieke probleem – het bestaan van grenzen – is bekend. Maar dan?

De wereld waarin wij leven is van ons allen. Het kosmopolitisme is onze levensvoorwaarde. Toch, deze stand van zaken is sterk tegengesteld aan de zich vermeerderende zones waarin mensen apart worden gezet, uitgesloten, opgesloten. Dit verschijnsel van geïnstitutionaliseerd apart houden, vreemdeling/autochtoon, heeft tot doel de laatste te beschermen tegen de aanvallen van de mondialisering. Na dertig jaar is Agier nog optimist en ervan overtuigd, dat de vrijheid van circulatie de meest rationele, de meest juiste en de meest zekere keuze is voor de wereld en voor Europa om te ontsnappen aan de kettingreactie van geweld – met zijn duizenden dodelijke slachtoffers per jaar.

De circulatie teruggeven aan mensen om de wereld te laten functioneren. Ja, zeker is dat het daarvoor noodzakelijk is om een aantal ideologische en politieke, nationale en nationalistische blokkades te slechten. Wat ook weer de nodige moed vereist om dit op te brengen…

Tussen het beeldmateriaal dat dit nummer rijk is, trof ik een vorm van hoekhuiskunst die ik te prachtig vind om ongezien te laten. Zonder commentaar opgenomen:

Thom Holterman

VACARME, nummer 75, voorjaar 2016, 141 blz., prijs 12 euro.

[Beeldmateriaal overgenomen uit het besproken nummer van Vacarme 75.]

Advertentie