Milly Witkop (1877-1955), Anarchiste En Feministe. Een Leven Vol Strijd
Milly Witkop (1877-1955) is één van de belangrijkste vrouwen van de Joodse en anarchistische arbeidersbeweging van eind negentiende en begin twintigste eeuw. Ze werd geboren in de Oekraïne en woonde vanaf haar zeventiende in ballingschap in Engeland, later in Berlijn en uiteindelijk in de Verenigde Staten. Milly was een indrukwekkende libertaire persoonlijkheid en ze had opmerkelijke talenten als organisator en woordvoerder. In haar Londense tijd was ze auteur en mede-uitgever van Jiddische anarchistische bladen als Der Arbeyter Fraynd en Zsherminal. In de jaren twintig in Berlijn was ze een van de oprichtsters van de Syndikalistischen Frauenbundes (de Duitse syndicalistische vrouwenorganisatie) en schreef ze in het blad van deze organisatie Der Frauen-Bund. Siegbert Wolf schreef over haar een biografie, die nu in het Nederlands vertaald is door Johny Lenaerts en bij de Kelderuitgeverij is uitgekomen onder de titel Open de poorten van de vrijheid, Milly Witkop (1877-1955), anarchiste en feministe. Aan de tekst zijn twee artikelen toegevoegd van Milly Witkop over de noodzaak van syndicalistische vrouwenbonden.
Waar het in het anarchisme omgaat
Milly Witkop trok op haar 17e in 1894 in haar eentje naar Londen. Nadat ze daar onderdak en werk gevonden had, kwamen haar ouders en zussen over. De situatie in de joodse wijk van het stadje in de Oekraïne waar ze woonden was onhoudbaar geworden door pogroms, toenemend antisemitisme en de economische achteruitgang. Milly was intussen betrokken geraakt bij de strijd van anarchisten tegen de mensonwaardige toestanden in de ‘sweatshops’ van de kledingindustrie. Hier ontmoette ze haar levensgezel Rudolf Rocker, een Duitse boekbinder en anarchistisch propagandist. Met hem beleefde zij haar gelukkigste jaren met als hoogtepunt de succesvolle stakingen in de kledingindustrie in 1912.
In 1914, bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, werd Rudolf Rocker, als Duitser, geïnterneerd en kort daarna werd ook Milly gearresteerd wegens propaganda tegen de oorlog en voor dienstweigeren. Bij haar verhoor verklaarde Milly het volgende:
‘Ik versta onder anarchisme een maatschappelijke toestand waarin de maatschappelijke uitbuiting en de politieke onderdrukking van de brede volksmassa’s door geprivilegieerde minderheden onmogelijk is. Met andere woorden, een maatschappelijke toestand waarin de producenten zelf de bezitters en de beheerders van de productiemiddelen en van alle sociale rijkdom zijn en waarin bijgevolg elke vorm van politieke overheersing en van economisch monopolie tot het verleden behoren. Anarchisme is dus die vorm van maatschappelijke organisatie waarin economische gelijkheid en politieke en geestelijke vrijheid een synthese vormen, waarin elk individu al zijn mogelijkheden ten volle kan ontwikkelen en waarin het grootste sociale gevoel hand in hand gaat met de grootst mogelijke onafhankelijkheid.’
Rudolf Rocker en Milly Witkop
Van syndicalistische vrouwenbond tot vernieuwing van het anarchisme
Pas in 1918 kwam Milly weer vrij en ze vertrok met Rudolf Rocker en zoon Fermin naar Berlijn. Hier was ze actief in de feministische beweging, zo redigeerde ze Der Frauenbund, het blad van de Syndicalistische Frauen-Bund. Deze bond, die ze mede had opgericht, was onderdeel van de anarchosyndicalistische vakbond, de FAUD. Eind jaren twintig en begin dertig streed ze tegen het opkomende nazisme en anti-semitisme. Na de brand in de Rijksdag in 1933 vluchtte ze, met haar partner Rudolf Rocker, naar de Verenigde Staten. Tot haar overlijden in 1955 bleef Milly Witkop, met haar partner Rudolf Rocker, actief in de anarchistische beweging, eerst ter ondersteuning van de revolutie in Spanje in 1936-39, in de Tweede Wereldoorlog streden ze tegen de nazi-barbarij, en na de oorlog zetten zij zich in voor een vernieuwing van het anarchisme.
Aldus streefde zij haar hele leven naar een wereld zonder onderdrukking, hiërarchie, patriarchaat, racisme en antisemitisme. In de ballingschap had ze haar religieuze levenswijze ingeruild voor de strijd voor een vrijere en sociaal meer rechtvaardige maatschappij. Haar Joodse afkomst bepaalde voor een belangrijk deel haar levenlange inzet voor het anarchisme.
De twee toegevoegde artikelen van Milly Witkop, ‘Wat wil de syndicalistische vrouwenbond?’ en ‘De noodzaak van vrouwenbonden’ verschenen respectievelijk als brochure bij Verlag ‘Der Syndicalist’ in Berlijn, 1922 en als artikel in Der Frauenbund, mei 1925, nr. 3.
Het voorwoord bij het boek is van Anya Topolski. Zij doceert politieke theorie en ethiek. Ze beschrijft in het voorwoord, uitgaande van haar eigen ontwikkeling, hoeveel overeenkomsten jodendom en anarchisme hebben en welke verbanden je kunt aanwijzen tussen de joodse opvattingen over rechtvaardigheid en de anarchistische ideeën van Milly Witkop. [Dit wordt nader verklaard in het item ‘Het libertaire Yiddishland’ van Furio Biagini, in een vertaling eveneens door Johny Lenearts.]
WOLF, Siegbert, Open de poorten van de vrijheid. Milly Witkop (1877-1955), anarchiste en feministe, Kelderuitgeverij, Utrecht, 2016, 160 blz., ingebonden met stofomslag, geïllustreerd, prijs 15 euro (+porto).
De oorspronkelijke titel luidt ‘Die Tore der Freiheit öffnen. Milly Witkop-Rocker (1877-1955), Anarchistin und Feministin’, in: Werner Portmann und Siegbert Wolf ‘Ja, ich kämpfte’. Biographien radikaler Jüdinnen und Juden, Münster, Unrast-Verlag, 2006. De vertaling is van Johny Lenearts, de redactie verzorgde Jaap van der Laan. Het boek is te bestellen bij de Kelderuitgeverij, klik HIER.
[De tekst van het artikel is samengesteld uit de flapteksten van het boek; thh]
Libertaire orde 