Gekolonialiseerde Communicatie. ‘Internationale Situationniste’ (I)

Niemand is het ontgaan dat dit jaar de 50^steverjaardag van mei 68 werd herdacht. Na het begin van 2018 hebben meer dan 150 boeken en bundels in Frankrijk daaraan aandacht besteed, zo meldde Le Monde van 24 augustus 2018. Een van de bewegingen in die tijd betreft het Internationale situationisme. De situationisten gaven op onregelmatige momenten het gelijknamige tijdschrift Internationale situationniste (IS) uit (1957-1972). Een tijdje terug kreeg ik de vertaling uit het Frans in handen van een aantal artikelen gepubliceerd in dat tijdschrift. Ik selekteerde enkele van die vertalingen en bewerkte ze. In de loop van de komende tijd zullen ze hier worden gepubliceerd. Voor de goede orde, het gaat niet om een anarchistisch tijdschrift, maar de verwoorde kritiek was er niet minder snijdend en anarchiserend om. Veel van de bijdragen in IS zijn anoniem verschenen, zoals ook het hieronderstaande dat over ‘gekolonialiseerde communicatie’ gaat (uit: IS nr. 10, 1966). [ThH]

Ideale partner zoeken?

In 1965 heeft men in de Verenigde Staten een nieuwe techniek uitgewerkt om de mensen te helpen elkaar te ontmoeten, met elkaar te trouwen. Een electronische rekenmachine bepaalt de maximale harmonie tussen twee individuen door middel van een geperforeerde kaart waarin hun wensen en verlangens afdoende bepaald worden door de antwoorden op 70 vragen. Le Monde (25-11-65) schreef daar het volgende over: ‘Aldus heeft zich in de loop der jaren een evolutie afgetekend, die even onoverkomelijk als onafwendbaar is: de rekenmachines zijn goed voor alles… Men voert hen in het onderwijs in, om hen te benoemen tot surveillant. Men maakt er gebruik van in de uitwerking van militaire en commerciële strategieën. Men eist van hen, met een aandrang die zijn vruchten begint af te werpen, om perfecte vertalers te worden… Opdat elkeen die op zoek is naar iemand anders een fiche (vragenlijst) invult die zegt wie men is en wat men wil. De tussenkomst van een perforator volstaat om vraag en aanbod vakkundig om te zetten in een serie gaatjes in een kartonnen strook (ponskaarten). Wanneer aldus de staat van de markt, als we dat zo mogen uitdrukken, is opgemaakt, hoeft zij alleen nog maar op een systematische manier onderzocht te worden om te ontdekken waarmee de verlangens van elkeen bevredigd kunnen worden, en dit uiteraard des te meer naarmate de markt groter is… De ervaring is overigens niet duur: 3 dollars. Op minder dan drie maanden tijd hebben meer dan 7000 studenten van de colleges en universiteiten van New-England hun zorg om hun persoonlijke toekomst en vrije tijd toevertrouwd aan een rekenmachine… Bestaan er geen rekenmachines die ‘in real time’ werken en die de gebeurtenissen kunnen volgen op het ogenblik dat zij zich voordoen? Waarom dit idee niet extrapoleren naar de organisatie van geoptimaliseerde ontmoetingen?’.

De maatschappij die het toppunt van scheiding tussen de mensen en hun activiteit en tussen de mensen onderling gerealiseerd heeft, geeft hen eenzijdig de beelden van hun eigen wereld terug in de vorm van informatie die gemonopoliseerd wordt door de politiek-economische macht. Daarmee werd een nieuwe fase bereikt in de onderwerping aan en de overeenstemming met de voortschrijdende machinerie. Onze maatschappij droomt ervan de fabricatie van informatie als substituut van het gebrek aan realiteit te overtreffen. Zij zou willen onderzoeken hoe doormiddel van de bestaande informatie de realiteit van het individuele bestaan op een positieve manier gefabriceerd kan worden. De individuen zullen moeten leren aanvaarden dat ze zich oriënteren in zichzelf en in hun relaties met de ander volgens de fataliteit van een code, die voorwendt vrij en objectief te zijn. Maar de programmateurs zijn daarvoor zèlf geprogrammeerd moeten worden. De criteria van hun vragenlijsten voor bovenvermelde ontmoetingen zijn dezelfde maatschappelijke criteria die overal de scheiding teweeggebracht hebben. Indien elkeen de ander zoekt om in die relatie de veruitwendiging van zijn eigen realiteit te vinden, dan garandeert het voorbehoedmiddel van de electronische berekening de wederzijdse ontdekking van dezelfde leugen.

Radio-amateurs

De systematische onteigening van de intersubjectieve communicatie, de kolonisatie van het dagelijkse leven door een autoritaire bemiddeling, vloeit niet noodzakelijkerwijze voort uit de technische ontwikkeling. Het is daarentegen deze verzelfstandiging van de maatschappelijke macht die het noodzakelijk maakt dat elke mogelijke techniek moet wijken voor zijn eigen doelstellingen om het bestaan zelfstandig te regelen. Radiozenders, die over alle afstanden heen een ononderbroken dialoog zouden kunnen mogelijk maken, worden sedert tientallen jaren in alle landen het zwijgen opgelegd door middel van een absolute juridische controle. De radio-amateurs, die de zendmachtiging verkregen hebben op voorwaarde dat ze zich houden aan deze verplichting tot zwijgen, hebben enkel het recht om boodschappen uit te wisselen over hun techniek of de weersgesteldheid, of een S.O.S. wanneer er leven in gevaar is. De techniek van fundamentele communicatie is uiteraard verboden omwille van de rijkdom van een mogelijk subversief gebruik dat zij in zich bergt.

Anoniem: Internationale situationniste, nr. 10, maart 1966, p. 56.

[Vertaling uit het Frans; bewerking Thom Holterman.]

[Beeldmateriaal van de Rotterdamse dichter en illustrator Manuel Kneepkens.]

Advertentie