Revolte En De Claim Van Provo Uit Nederland. ‘Internationale Situationniste’ (VI)

De revolte zit in de lucht. En er komt een moment dat mensen het zat zijn, zoals in onze dagen met de beweging van de gele hesjes tot uitdrukking komt. In Frankrijk denkt de eerste minister (Éduard Philippe) de wind uit de zeilen te nemen van de gele hesjes, door het afkondigen van een moratorium (=uitstel van uitvoering) wat de verhoging van de belastingen op brandstof aangaat (bericht Le Monde 4 december 2018). Daarmee is nog niet veel gezegd (komt van uitstel afstel?), want er blijft nog zoveel ander onheil en ongenoegen over dat dit rechtvaardigt door te gaan met de strijd. ‘Wij gaan door met de strijd!’ scandeerden ook de provo’s ruim vijftig jaar terug…

Een tijdje geleden kreeg ik de vertaling uit het Frans in handen van een aantal artikelen gepubliceerd in het Franse tijdschrift Internationale situationniste (IS) uit (1957-1969). Ik selekteerde er enkele en bewerkte die. Inmiddels heb ik er een aantal van gepubliceerd. Hier volgt het zesde stuk. Dat gaat over provo in Amsterdam (1965-1967) en de situationistische kritiek erop. Gelet op de datum van publicatie van het stuk (oktober 1967) is dat dus een beoordeling van provo nadat het zich in mei 1967 had opgeheven. Een deel van het stuk versterkt mijn argumentatie uit Anarchisme in de Lage Landen (Utrecht, 2017), waar ik aannemelijk maak dat provo niet is beïnvloed door IS. Het stuk in IS is opgenomen onder de kop ‘Révolte et récupération en Holland’ (IS nr.11, 1967, p. 65-66). [ThH]

De beroemde en kortstondige ‘provo’-beweging werd dikwijls in verband gebracht met de Situationistische Internationale (I.S.). Dit liep vanaf de onthullingen van het Franse Figaro Littéraire(4-8-66) – ‘Achter de woedende jongelui van Amsterdam staat een duistere Internationale’ – tot aan het eveneens goed geïnformeerde april-nummer van het Belgische blad Synthèses. Dat hield rekening met de ‘radicale argumentatie’ van de I.S. tegenover de bespottelijke half-ludieke gematigdheid van de provo-‘intellectuelen’, door te voorzien dat zij er de conclusie uit moesten trekken: hetgeen ze vanaf mei niet nagelaten hebben te doen door ervoor te kiezen om te verdwijnen.

Indien het zeer juist is dat ‘de provo’s niets nieuws uitgevonden hebben’, dan was het nochtans verkeerd te veronderstellen (Figaro Littéraire) dat ‘de provo’s aan de theoretici van de I.S., die totnogtoe geïsoleerd waren, leverden hetgeen hen ontbrak: troepen die in staat zijn tot een ‘intellectuele figurantenrol’, die in staat zijn de wereldlijke macht te vormen van een organisatie die zelf verkiest om min of meer in de schaduw te blijven’. Wij voelen ons niet zo zeer geïsoleerd dat we behoefte zouden hebben aan een dergelijk gezelschap; en het spreekt vanzelf dat we geen enkel soort ‘troepen’ willen hebben, zelfs indien die veel beter dan de provo’s zouden zijn. In feite ligt het verband tussen de I.S. en de provo’s elders, op twee verschillende vlakken.

Als spontane expressie van een revolte die in kringen van de Europese jeugd opdook, plaatsten de provo’s zich heel normaal op het welomlijnde vlak van de situationistische kritiek (tegen de kapitalistische overvloed, voor een versmelting van de kunst en het dagelijkse leven, enz). In de mate dat zij afhankelijk waren van een leiding, die gevormd werd door verdachte ‘filosofen’ en kunstenaars, ontmoetten zij er mensen die iets afwisten van de stellingen van de I.S. Maar deze versluierde kennis was tevens de simpele opgeeiste vervalsing van enkele fragmenten. Het volstaat de aanwezigheid in de provo-hiërarchie van de ex-situationist Constant te vermelden, met wie we sedert 1960 gebroken hebben [althans zo is in IS nr. 5, december 1960, p. 10 te lezen dat Constant IS verlaten heeft; thh].

Zijn technocratische neigingen plaatsten hem toen tegenover elk perspectief van een ‘onbestaande’ revolutie (vergelijk Internationale situationniste nr. 3). Vanaf het ogenblik dat de provo-beweging mode werd, voelde Constant zich opnieuw revolutionair, en schoof hij er onder de benaming ‘anarchistisch urbanisme’ de eeuwige maquettes van ‘zijn’ unitaire urbanisme in, die op hetzelfde ogenblik tentoongesteld werden op de Biënnale van Venetië onder de laatste titel. Het maakte er meer indruk: Constant was er de officiële vertegenwoordiger van de Lage Landen als hun kunstenaar.

De ondergang van de provo’s lag reeds ingebed in hun onderwerping aan een hiërarchie, en aan de idiote ideologie die deze inderhaast bijeengescharreld had om haar functie uit te oefenen. De I.S. heeft enkel maar contact gehad met elementen van de radicale basis die zich onderscheiddden van de geofficialiseerde beweging; en heeft altijd diens spoedig uiteenvallen aanbevolen.

                         Het witte paard

Het is niet de moeite om hier terug te komen op een dergelijk arm theoretisch onderwerp: er werd een voldoende kritiek op de doctrine en het gedrag van de provo’s geformuleerd in het Engelse tijdschrift Heatwave, en in onze brochure De la Misère en milieu étudiant. Maar het is op de eerste plaats de praktische ontwikkeling van de tegenstellingen van de huidige maatschappij die, net zoals zij het authentieke deel van de provo-revolte opgeroepen heeft, diens bespottelijke institutionalisering met zich mee gebracht heeft.

De grootste manifestatie van conformisme van de provo’s was hun wederopname van het sociologisch-journalistieke dogma van het verdwijnen van het proletariaat, de zekerheid dat de arbeiders tevreden zijn en volkomen verburgerlijkt. De opstand van 14 juni 1966 in Amsterdam [‘Telegraaf-rellen’, ‘Bouwvakkers-oproer’], die de daaropvolgende dagen voortduurde, en wiens omvang ons de provo’s leerde kennen onder het meest valse schijnsel, toonde in werkelijkheid een beweging die reeds dood was [IS was in de beginjaren 1960 zelf nog niet uit de problematiek over de verdwijning – al dan niet – van het proletariaat, blijkt uit de discussie tijdens de Vierde Conferentie van IS in Londen; zie IS nr. 5, december 1960, p. 19-23].

De provo-beweging stierf precies op die 14^de juni, want het was een voorbeeldige arbeidersopstand van dit tijdperk, begonnen tegen de syndicale bureaucratie van de bouw, voortgezet tegen de politie (en diens versterkingen van souteneurs van het havenkwartier) en culminerend in de poging tot vernieling van het gebouw van een grote krant, De Telegraaf, omdat deze, natuurlijk, valse berichten publiceerde. Zeker, vele rebellerende jongeren van Amsterdam (want het zou verkeerd zijn het geheel van de provo’s te identificeren met een studentenbeweging) sloten zich aan bij de arbeiders op straat. Maar de provo-hiërarchie, die in dit conflict de ontkenning van haar erbarmelijke ideologie vond, bleef daarop trouw aan zichzelf: zij keurde het geweld af, veroordeelde de arbeiders, riep via radio en televisie op tot kalmte [Het lijkt er hier op dat provo de minister-president geleverd heeft…hetgeen onjuist is; thh], en dreef de laagheid zo ver dat ze op een spectaculaire wijze in groep de stad verliet, om het goede voorbeeld van de passiviteit te geven.

Indien de situationisten zeker de provo’s voorafgegaan zijn in bepaalde vage nieuwigheden, dan is er zelfs een punt van centraal belang waarbij we er fier op zijn dat we hardnekkig ‘negentiende eeuws’ gebleven zijn. De geschiedenis is nog jong, en het proletarische project van een klassenloze maatschappij, indien het slecht begonnen is, is nog steeds een vreemde eend die op een veel radicalere manier nieuwer is dan alle vondsten van de moleculaire scheikunde of van de astrofysica, als de miljarden gebeurtenissen die aan de lopende band door het spektakel geproduceerd worden. Ondanks al ons ‘avantgardisme’, en dank zij dit ‘avantgardisme’, is dit de enige beweging wiens terugkomst wij wensen.

Anoniem: Internationale situationniste, nr. 11, oktober 1967, p 65-66.

[Vertaling uit het Frans; bewerking Thom Holterman.]

[Beeldmateriaal ontleend aan de Rotterdamse dichter en illustrator Manuel Kneepkens.]

Advertentie