De Filosoof Van Het Communalisme

De Franse socioloog en journalist, Benjamin Fernandez, besprak beknopt het werk van de Amerikaanse libertaire denker Murray Bookchin (1921-2006) op het punt van het communalisme. Het artikel verscheen in het bijzondere nummer van tijdschrift Le Monde Diplomatique-Manière de voir  (nr. 169, februari-maart 2020), met als werktitel ‘1920-2020. Le combat Kurde’. Die bespreking in dat nummer is niet vreemd. Het is door de lectuur van het zeer productieve werk van Murray Bookchin en door met hem ideeën uit te wisselen vanuit zijn Turkse gevangenis, waar hij een levenslange gevangenisstraf uitzit, dat de historische leider van de Koerdische beweging, M. Abdullah Öcalan, een grote koersverandering van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) doorgevoerd heeft om het marxisme-leninisme te overstijgen. De Belgische auteur Johny Lenaerts vertaalde het artikel van Fernandez. [ThH]

Communalisme

Het internationalistisch project dat de PKK in 2005, vervolgens haar Syrische tegenhanger, de Partij van Democratische Eenheid (PYD), aangenomen heeft, beoogt de volkeren van het Midden-Oosten te verenigen in een confederatie van democratische, multiculturele en ecologische gemeenten.

Als radicaal en visionair ecologist ontwikkelt Bookchin het idee volgens het welke de irrationaliteit van het kapitalisme en haar fatale zwakte niet, zoals Marx beweerde, zou schuilen in haar onvermijdelijke neiging naar zelfdestructie, maar in haar conflict met de natuurlijke omgeving, haar groeilogica die zowel voor de natuur als voor de menselijke gezondheid vernietigend is. In 1964 legde zijn pamflet ‘Ecologie en revolutionair denken’ het basisidee van de sociale ecologie vast: ‘Uit de verplichting dat de mens de natuur moet overheersen volgt rechtstreeks de overheersing van de mens over de mens’ (1) – en die omvat de overheersing van zowel het geslacht, van de etnie, van het ras als van de klasse. Vandaar een voorstel dat de kracht van een programma heeft: enkel de radicale sociale ecologie kan de opheffing van het kapitalisme bewerkstellingen. (2) En, omgekeerd, is volgens Bookchin een sociale revolutie de sleutel tot de ecologische transformatie.

Murray Bookchin

In 1971 werkt hij een politiek programma voor de sociale ecologie uit: het libertair municipalisme (3), een project van ‘directe communale democratie die zich geleidelijkaan zal uitbreiden in de vorm van confederaties’ (4). De militanten worden uitgenodigd te werken aan een ‘radicale reconstructie’ van de lokale instellingen van onderuit, aan het creëren van burgerassemblees, aan ‘vormen van vrijheid’ die sterk genoeg zouden moeten zijn om het kapitalisme op te heffen en voldoende legitiem om elke vorm van tirannie te verhinderen. Ze worden er tevens toe opgeroepen zich kandidaat te stellen voor de lokale verkiezingen, de economie te municipaliseren en zich te confedereren met andere gemeenschappen ten einde een alternatieve macht te vormen om ‘de centralisering van de macht van de natiestaat te dwarsbomen’. Dat programma heeft een naam: communalisme.

Benjamin Fernandez (vertaling Johny Lenaerts)

NOTEN:

(1) Murray Bookchin, Au-delà de la rareté, Ecosociété, Montréal (Canada), 2015. (In Nederlandse vertaling bevindt dit essay zich, samen met 7 anderen, in Murray Bookchin, Sociale ecologie en politiek, Utrecht: Kelderuitgeverij, 2018.)

(2) Murray Bookchin, Qu’est-ce que l’écologie sociale?, Atelier de création libertaire, Lyon, 2012.

(3) Janet Biehl, Le Municipalisme libertaire: la politique de l’écologie sociale, Ecosociété, 1998.

(4) Murray Bookchin, From Urbanization to Cities. Towards a  New Politics of Citizenschip, Cassell, Londen (VK), 1995.

Toevoeging:

Zojuist lees ik in het Franse weekblad Marianne (31 januari-6 februari 2020) dat een Franstalige bundel is uitgekomen met teksten van een grote voorloper van Bookchin. Het betreft een bundel samengesteld door de Franse anarchist Renaud Garcia met artikelen van de Russische anarchist Peter Kropotkin (1842-1921) geselecteerd met in acht name van diens opvattingen over décroissance (‘minderen’), decentralisatie en ‘ontstedelijken’ ten gunste van het laten ontstaan van kleinere sociale eenheden. Het concept van de economie kan dan berusten op de collectieve zelfbeschikking van de behoeften in plaats van op de (kapitalistische) productie. Een economische wetenschap die uitgaat van menselijke behoeften en de middelen om dat gestalte te geven, zal minder energieverspilling in de hand werken. De titel van de bundel luidt Pierre Kropotkin ou l’économie par l’entraide, samengesteld en ingeleid door Renaud Garcia, uitgegeven door Le Passagier clandestin, Paris). [ThH]

Advertentie