Draaikolk Van Strijd
Onvermijdelijk, zo kan men ook in het anarchistische kwartaalblad Buiten de Orde (BdO; nr. 4, 2020) opmerken, gaat de strijd tegen de ziekteverschijnselen van het coronavisus door. Maar niet alleen tegen de ziekteverschijnselen, ook is de strijd gericht tegen de opportunistische knevelarij van de bevolking: veiligheid als camouflageterm voor controle en militarisering. Tevens is er sprake van strijd tegen het morrelen aan waarheden. Verder worden in BdO allerlei solidariteitsacties beschreven. Die verlopen evenwel niet zonder strijd, zo spreekt uit de titel van een van de bijdragen in dit nummer: ‘Woonstrijd tijdens Covid-19’. Kortom, een draaikolk van strijd, dit nummer.
Opzet van het nummer
Het voorliggende nummer van BdO is opgebouwd uit een algemeen deel, waarop volgt een subthema getiteld ‘Solidariteitsacties ten tijde van Covid-19’. Daarna treft men het thema aan ‘Uit de pan – in het vuur’. Dit laatste vormt een samenwerking tussen de redactie van BdO en de organisatie van het jaarlijkse 2.Dh5-festival. Dit festival vindt plaats op 27 februari 2021 te Amsterdam (met in achtneming van de corona-maatregelen). Er zullen vijf workshop worden gehouden rond belangrijke vragen voor de radicaallinkse beweging. Eén van de vragen is ‘hoe kunnen we het bouwen aan alternatieven koppelen aan verzet tegen het bestaande systeem?’.
Er zijn uiteraard meerdere vragen – daarvoor moet men BdO maar lezen. Aan de hierboven geciteerde vraag ten behoeve van het festival, wil ik mijn commentaar op het artikel van Peter Storm in dit nummer ophangen. Het artikel is getiteld ‘Heel het viruswerk staat stil…’ (BdO, p. 28-31). Peter heeft het dus mede over verzet. Maar hoe zit het met de alternatieven? Nu was het niet in zijn bijdrage inbegrepen om daarover iets te zeggen. Toch lijkt mij de titel van die bijdrage dit wel te impliceren. Hij werkt zijn ideeën namelijk uit in de richting van ‘een anarchistische strijd tegen corona’. Welke betekenis heeft die strijd bij hem?
Burgerlijk fatsoen… en verder?
Terecht vraagt Peter Storm aandacht voor de staatsrepressie die in deze coronatijd niet alleen wordt uitgeoefend, maar ook als maar verbreed en verdiept wordt. Wie de kritiek daarop volgt, weet dat het niet alleen anarchisten zijn die om waakzaamheid vragen tegen dit proces. Want wat er binnen het kader van het optuigen van de repressie gebeurd, lijkt inmiddels verdomd veel op wat de bekende nazi-jurist en politiek filosoof Carl Schmitt (1888-1985) een toenmalige Duitse regering in 1930 aanbeval te doen. Dat was het opzetten van een economische uitzonderingsstaat, waar wij heden spreken over een sanitaire uitzonderingsstaat (zogenoemd in Frankrijk voor hetzelfde verschijnsel wat wij in Nederland kennen). Over deze problematiek heb ik op de site Libertaire orde een item opgenomen, zodat ik er hier niet verder over uitweid (voor het item, klik HIER).
Waar Peter en ik elkaar ook in vinden is, dat je voor vele veiligheidsmaatregelen om besmetting met het coronavirus te voorkomen helemaal geen staat nodig hebt. Handen wassen, afstand houden, mondkapje dragen is gewoon verstandig gedrag. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het besluit om niet met grote(re) aantallen in een besloten ruimte plaatsnemen (niet in een theater noch in een kerk). Het is gedrag dat onderling is te regelen en waarvoor je geen staat nodig hebt. Peter beschrijft meer vormen van relevant gedrag. Hij werkt dit uit in ‘fronten van strijd’, want hij brengt terecht een aantal zaken op eenzelfde niveau. Als je verplicht wordt binnen te blijven (lock down), dan moet je wel een woning hebben. Hoe zit het dan bijvoorbeeld met daklozen? Zo wordt in zijn ogen de strijd tegen corona, de strijd tegen woningnood.
De vraag is: hoe radicaallinks is dat allemaal? Is het niet gewoon burgerlijk fatsoen? Je hoeft geen anarchist te zijn om de zin te zien van die maatregelen en je ziet ook niet-anarchisten plotseling aan wederkerig dienstbetoon doen. Gelet op de doorvoering van bepaalde maatregelen erkent Peter ook het volgende. ‘Het is waar: als mensen dat ieder voor zich moeten regelen, dan verliezen we het’. De strijd komt er voor Peter op neer: wij (anarchisten en anderen) versperren het virus de weg!
Dat versperren, die strijd, is te voeren zonder staat, door regels van burgerlijk fatsoen te hanteren. Maar daarmee is het virus nog niet weg. Stel dat het, net als met pokken en mazelen, handig zou zijn om een vaccin te hebben dat de werking van het virus ‘dempt’ en laat verdwijnen, staan anarchisten dan klaar om dit vaccin te leveren? Dat zou een mooi alternatief zijn. Maar wat zien we: nu nog is het de staat en de maffiose farmaco-industrie die zich met het vaccin en de vaccinatie bezighouden. Zouden anarchisten dit kunnen overnemen? Op korte termijn zeker niet, maar op lange termijn? Indien dat laatste: hoe ziet dat er dan uit? Levert het denken over een antwoord op dit soort vragen, alternatieven op die koppelen aan het verzet tegen het bestaande systeem (staat en maffiose farmaco-industrie)? Dit lijkt mij van levensbelang. Bij Peter vind ik het antwoord niet op die vragen – maar tegelijk besef ik dat het teveel gevraagd zou zijn.
In feite stopt Peter bij wat ik ‘burgerlijk fatsoen’ noem (waar hier niets mis mee is). Bij Peter krijgt dit een anarchistisch tintje door te spreken over ‘mutual-aid-projecten’, collectieve zelforganisatie en directe actie. Ook wijst hij erop dat het anarchosyndicalisme nuttige diensten kan bewijzen. Maar levert dit alles een vaccin op? Neen. Je zal daarvoor eerst de private industrie moeten afzweren en publieke organisaties op onderzoek en productie zetten (publieke universiteiten zijn al met onderzoek bezig). Een private farmaceutische industrie zal gecollectiviseerd kunnen worden (bijvoorbeeld). Spreken we dan inmiddels niet over een ‘libertaire staatsopvatting’ waarin dit organisatorisch zijn beslag krijgt of wellicht over ‘sociale revolutie’? Kortom, hier ligt een hele anarchistische kluif!
Dit is het begin
In het onderhavige nummer van BdO wordt heel wat beschreven dat als voortgang is te duiden. Toch zijn er ook veranderingen aan de gang. Voor BdO liggen die met name in de persoonlijke sfeer (verandering van redactie). Daarnaast zal bekend zijn dat het anarchistische tijdschrift de AS met nr. 208 (winter 2020) haar einde van de reeks bereikt heeft. Daarmee zal dit tegelijk mijn laatste bespiegeling zijn over een nieuw uitgekomen nummer van BdO. Dit betekent niet dat ik van het toneel verdwijn. Het laatste AS-nummer luidde niet voor niets ‘Dit is het begin’…We gaan door met de strijd!
Thom Holterman
Buiten de Orde, nr. 4, 2020, 64 blz., prijs 3,50 euro.
Libertaire orde 