Uitvaart Domela – Democratie Gesmoord

“Vele duizenden rouwenden uit tal van vrij-socialistische en verwante organisaties liepen mee in de stoet die de kist van Ferdinand Domela Nieuwenhuis begeleidde op zijn laatste tocht door Amsterdam. Langs de route stonden nog vele duizenden anderen. Het was een grootse manifestatie van het Nederlandse proletariaat, dat in Domela de man eerde die als eerste de socialistische ideeën had verspreid en hen had opgeroepen zelf handelend op te treden.” Dit is op te maken uit het boekje getiteld De uitvaart van Ferdinand Domela Nieuwenhuis, 22 november 1919 (uitgekomen in 2019; info Online).*  

Dat was dus ruim honderd jaar terug. De claim van Domela heeft nog steeds zijn gelding. Maar het ziet er heden niet naar uit dat dit bij het overgrote deel van de bevolking is doorgedrongen. Het wordt Rutte en co toegelaten voort te modderen, buiten het volk om. Dat noemen ze democratie. En aan die verlakkerij wordt meegedaan door Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht (Leiden). ‘Zo hoort dat in een democratie’, zegt hij in een opinie (NRC, 20 maart 2021).

Het kwaad

‘Democratie’ is een bezweringsformule. Die formule wordt veelal gebruikt door lui die naar iets anders dan dat verwijzen. Democratie betekent directe democratie en daar verwijzen zij niet naar. Is er geen sprake van directe democratie dan kan het alleen gaan om iets als parlementarisme, autoritarisme, illiberalisme, dictatuur. Dat zijn dan ook de vormen waarmee we heden geconfronteerd worden in de wereld. Zo spreekt Voermans niet over democratie maar over parlementarisme. Hij vindt het belangrijk dat via formatieonderhandelingen, problemen langs politieke lijnen worden afgehandeld. De enige keer dat ‘het volk’ dan ook in zijn betoog voorkomt, is als stemvee: er moet recht gedaan worden aan de verkiezingsuitslag, schrijft hij. Dat vindt Poetin ook en Trump hamerde erop, net als Viktor Orbán (Hongarije), Marine Le Pen (Frankrijk).

De wereld wordt met die bezweringsformule geconfronteerd door ‘de as van het kwaad’. Die loopt bij mij dus anders dan gebruikelijk. Ze wordt aardig verwerkt door Alain Franchon (kroniek internationaal in Le Monde 7 mei 2021). Ik citeer: ‘Donald Trump koos voor Narendra Modi [India] voor de internationale scene, net zoals hij de verdiensten van de Braziliaanse Jair Bolsonaro prees en een zwak had voor de Rus Vladimir Poetin.’ Franchon merkt daarbij het volgende op, wat het volk toch aan het denken zou moeten zetten: ‘Het is niet zonder zin om op te merken dat dit viertal nationalisten ongetwijfeld de prijs winnen van het slechtste bestuur als het gaat om het beteugelen van de coronacrisis.’ Daaraan voegt Franchon nog een kleine ‘lokale’ verwijzing toe: ‘Het trio Trump-Bolsonaro-Poetin maakt deel uit van het heelal van politieke idolen van Marine Le Pen.’

Die as van het kwaad is uit te breiden door nog wat andere namen te noemen, maar ik laat het erbij. Eén ding is duidelijk, zij allen moeten niets hebben van democratie. En dat geldt ook voor Rutte, die alleen zichzelf belangrijk vindt (en de belangen van de financiële elite dient). Voor de rest rommelt hij verder, door zoveel mogelijk te depolitiseren (waarin ik Voermans gelijk geef).

Was dit in de tijd van Domela anders? Hoewel vele duizenden arbeiders hun hoop op Domela gevestigd hadden, waren er ook volksstammen die hem haatten. In het boekje De uitvaart van Domela wordt bijvoorbeeld gewezen op het in die tijd verschijnende Gereformeerd Jongelingsblad dat Domela een leider noemde ‘die ons volk vergiftigde en verder afvoerde op de paden des doods. Het ‘evangelie der ontevredenheid’ heeft hij met kwistige hand gezaaid (..).’ Je moet tevreden zijn met wat je hebt en verder: kop houden. Als democraat riep Domela juist op tot ‘zelf-handelen’, ‘zelf-organiseren’. Een bekende van hem, de Russische geograaf en anarchist Peter Kropotkin, had al eens in zijn boek De staat, zijn historische rol (1897) geschreven: ‘Ze willen de vernieuwing van een samenleving regelen met decreten en electorale meerderheden. Wat een infantiel gedoe’ (Online).

De gereformeerde jongelingen van toen en de ‘kleine’ christelijke partijen van nu lopen al een eeuw net zo mee aan de leiband binnen het parlementarisme als elke andere politieke partij (assimileerde, bijvoorbeeld, de PvdA soms niet in ons tijdperk het neoliberalisme?). Rutte zal in dit alles geen verandering brengen – wat hij ook niet wil en waartoe ik hem ook niet in staat acht (gelet op zijn domesticatie). Sommigen is dat duidelijk, de meesten zie je nu meeheulen. De democratie…gesmoord!

Thom Holterman

*  Het boekje is eerder op deze site besproken; zie: Online.  

Advertentie