Kapitalistische Maatschappij. Neoliberalisme En ‘Georganiseerde Criminaliteit’ Deel II
Een van de bekendste misdaadjournalisten van Nederland, Peter R. de Vries, werd op 6 juli 2021 in de vroege avond in Amsterdam neergeschoten. Een week later overleed hij aan zijn verwondingen. De vermoedelijke dader(s) kom(t)(en), zo wordt aangenomen, komen uit de kring van de ‘georganiseerde criminaliteit’. Zonder enige twijfel gaat het hier om een uiterst verwerpelijke daad, verschrikkelijk voor De Vries zelf en zijn familie. Iedereen kan het daarover eens zijn.
Als een afleidingsmanoeuvre om zijn verantwoordelijkheid te ontlopen, noemt Justitieminister Grapperhaus zo’n daad een ‘aanslag op de rechtsstaat’. Een aanslag op de rechtsstaat? Grote onzin. Het zijn aanslagen op mensen, Wiersum, De Vries… weerzinwekkend ja. Dit hoort in een nette maatschappij niet voor te komen. Maar hebben we nog met zo’n maatschappij van doen? Dat is de kwestie. In de eerste aflevering van dit artikel (deel I) is dat aan de orde geweest. We zagen dat de kapitalistische maatschappij er een is waarin het recht, criminaliteit in de zin van destructie van mens en milieu, legaliseert. Dit weerspiegelt het bestaan van ‘georganiseerde criminaliteit’. Voor het bestaan daarvan is de aanwezigheid van een maffiose burgerij op te merken om ‘tussendiensten’ te verlenen. Dat komt in deze aflevering (deel II) van dit artikel aan de orde. [ThH]
‘Georganiseerde criminaliteit’
Wat er gebeurt heeft alles te maken met het soort maatschappij die wij gecreëerd hebben en waarin wij leven. Peter R. de Vries heeft zich daarbij overigens steeds tegen alle vormen van onrecht die hij tegenkwam verzet. Het is een maatschappij waarin vanaf de kleuterschool al geleerd wordt ‘taakjes’ uit te voeren, waarmee wat ‘verdiend’ kan worden…
Bij toeval presenteerde de Franse Centrale directie van de ‘Opsporings- en inlichtingendienst en analyse van georganiseerde criminaliteit’ (Sirasco), daags na de moordaanslag op De Vries, haar rapport over de ‘staat van dreiging’ in Frankrijk. Mijn aandacht voor dat rapport werd daarbij vooral getrokken door de bewoording, blijkens citaten die ik in Le Monde van 9 juli 2021 aantrof, waarin over de problematiek van die staat van dreiging werd geschreven (Online).
De algemene constatering in het rapport luidt: “De sector ‘georganiseerde criminaliteit’ geniet een bloei zonder weerga”. De termen waarmee dit tot uitdrukking gebracht wordt, leert dat die sector is: opportunistisch, veelvormig gestructureerd, op inbezitneming gericht, grensoverschrijdend, ultra-kapitalistisch [mijn curs. thh.], zowel discreet als gewelddadig en toegerust met een enorm vermogen om zich aan te passen.
Al deze termen die ik hier weergeef en in de citaten vond, zijn óók toepasbaar binnen kaders van de burgerlijke, neoliberale maatschappij en activiteiten van regering en overheidsinstanties, behalve wellicht de laatste typering. Dat ‘enorme vermogen om zich aan te passen’ slaat niet op regering en overheid. Daarop zijn eerder vormen van autisme van toepassing. In tegenstelling tot wat menigeen zal vinden, past de term ‘gewelddadig’ eveneens op wat door of namens het statelijke gezag wordt uitgevoerd. Dat loopt bij politieoptreden van verleden tot heden (Omdat Mijn Fiets Daar Stond) en tot de ongekende en grofste gewelddadigheden van het Nederlandse staatsgezag tijdens de ‘politionele acties’. Dit gaat de rechtsstaat voorbij, niet alleen in Nederland maar ook in andere zogenaamde ‘nette’ naties als Frankrijk en de USA.
Wat Frankrijk aangaat is onder het kopje ‘De wrekende staat’ in een item op ‘Libertaire orde’ een voorbeeld van staatsterrorisme te vinden, waaraan ik de 6de stelling van mijn proefschrift besteedde, te weten het tot zinken brengen van de Rainbow Warrior (dat was in 1985 en mijn proefschrift is van 1986). Het actieschip van Greenpeace, de Rainbow Warrior, varend onder Nederlandse vlag, wordt in 1985 door het plaatsen van twee mijnen, tot zinken gebracht in de haven van Auckland (Nieuw-Zeeland). Daarbij kwam een opvarende, de fotograaf Fernande Pereira door verdrinking om het leven.
De daders? Leden van de Franse geheime dienst. Een geweldsdaad uitgevoerd met toestemming van de Franse socialistische president François Mitterrand, die evenwel in het openbaar de aanval sterk veroordeelde. De daders kregen, eenmaal in Frankrijk terug, de hoogste militaire onderscheiding, het Légion d’Honneur. Hiermee blijkt hoe hypocriet het veroordelend en wrekend systeem is. De mensen die aan het stuur ervan zitten zijn dat navenant (vergelijk Mitterrand). Het is een systeem dat staatsterrorisme bedrijft als het dat nodig oordeelt en terzelfdertijd zich op anderen wreekt als die het wagen zich met de staat te meten. Ouwe koeien? Tijdens de manifestaties van de Gele hesjes in Frankrijk (2019) hebben zeker vijf mensen een hand verloren door het gebruik van explosieve granaten (type GLI-F4) door de Franse politie (de granaten mogen niet meer gebruikt worden). De Franse voormalige journaliste Sophie Divry publiceerde over deze amputaties het boek Vijf handen afgerukt.
Het aantal voorbeelden van gewelddadigheden buitenwettelijk gepleegd door de USA is aanzienlijk en ik selecteer het recentste dat openlijk bekend is. Het betreft het liquideren van de Iraanse generaal Soleimani, gekwalificeerd als illegaal. Het ging immers om een executie zonder rechterlijke veroordeling daartoe, kortom ‘een aanslag op de rechtsstaat’, meneer Grapperhaus… In al dit soort zaken vindt een conversie van rechtsstaat in machtsstaat plaats, een conversie als het de machthebber uitkomt. De oud-president van de USA Donald Trump had lak aan de rechtsstaat (behalve als het hem uitkwam). Wat het dagelijkse, burgerlijke leven aangaat hebben we met Trump dan ook van doen met een van ‘de piraten van het kapitalisme’ (Marc Roche, Le capitalisme hors la loi, 2011, p. 143).
Wat de ‘georganiseerde criminaliteit’ aan geweld gebruikt, is gelijksoortig aan hetgeen hierboven gerecenseerd is. Hoe die vorm van criminaliteit handeldrijft, verschilt niet van wat onder het neoliberalisme gepredikt wordt. Alleen de handelswaar zal verschillen, de een doet in olie (en bedrijft een gewelddadige geopolitiek, in het Midden-Oosten bijvoorbeeld), de ander doet in drugs (gewelddadige geopolitiek in Zuid-Amerika en Europa). Aan het reeds geciteerde Franse rapport van de Sirasco, over de ‘staat van dreiging’ (Le Monde van 9 juli 2021), ontleen ik dat de voornaamste criminele markt in Frankrijk de handel in drugs is. Die kent in de laatste 20 jaar een verdubbeling van zijn activiteiten. Aannemende dat dit een correcte constatering is, maak ik daaruit op dat het de georganiseerde criminaliteit gelukt is hetzelfde te bereiken als waarop gevestigde consumenten-bedieners (grootwinkelbedrijven, producenten van consumentengoederen) zich richten: de vraagzijde stimuleren (Omo waste al wit, maar nu wast het witter, dus was de eerste verkoopleuze een leugen, want wit = wit).
In de laatste vier jaar zijn in Frankrijk meer dan 100 ton cannabis en 10 ton cocaïne elk jaar onderschept, leert het rapport. Het gaat om hoeveelheden die aan een vraag beantwoorden, zo is becijferd en die is ook gegroeid. Zo gebruiken meer dan 900 000 personen elke dag canabis in Frankrijk.
De drugshandel wordt in het rapport genoemd: ‘de moeder van strafbare feiten’. Ze baart een groot aantal aangrenzende misdrijven: witwassen, ontvoering, afrekening, handel in wapens, corruptie (zowel in publieke als in private sfeer). De drugshandel wordt begroot op 1 % van het bruto binnenlands product (BBP); in die hoedanigheid werken er 21 000 personen in deze branche, maar in feite leven er 240 000 personen van. Ik kan mij niet voorstellen dat het in Nederland principieel anders is, hoewel de cijfers in verhouding moeten worden aangepast.
Gelet op het soort armoede die in Frankrijk heerst, is het niet gewaagd te veronderstellen dat heel wat vraag (naar drugs) wordt uitgeoefend door personen uit de hogere sociale stratificatie van Frankrijk. Een hypothese kan zijn dat een deel van de personen dat zich direct of indirect richt op bestrijding van de ‘georganiseerde criminaliteit’ diezelfde criminaliteit met hun koopkrachtige vraag in stand houdt. Ook dit zal niet wezenlijk verschillen met Nederland.
Naast de handel in drugs is er een tweede cluster van georganiseerde criminaliteit, de financiële. Aan het rapport is te ontlenen dat dit 3 % van het mondiale BBP vormt. Reden: ‘alle misdaad is gefinancierd’. 75 % ervan zit in de sfeer van het witwassen. ‘De groei van de neo-banken die crypto-actief zijn’ [mijn curs. thh.] zit in de lift. Hetzelfde is op te merken wat het derde cluster aangaat, de cybercriminaliteit.
Maffiose burgerij
Ik ben de vraag al meermalen tegengekomen in berichtgeving: ‘Waarom lukt het niet de ‘georganiseerde criminaliteit’ te bestrijden? Als het antwoord op die vraag moet liggen in de sfeer van de pure misdaadbestrijding dan zou ik kunnen verwijzen naar de oud-hoogleraar en criminoloog Cyrille Fijnaut. Hij maakte duidelijk zich niet te kunnen vinden in wat nu wordt opgezet door de demissionaire minister van Justitie en Veiligheid (Grapperhaus). Ik bekijk de situatie niet vanuit die hoek (omdat ik daarvoor niet competent ben), maar meer vanuit een hoek die een vroegere collega van Fijnaut ooit aanbood. Ik heb het dan over Franse arts en criminoloog Alexandre Lacassagne (1843-1924). Hij is een van de eerste Franse leerstoelhouders médecine légale (in 1874; juridische geneeskunde). Een citaat van hem leert: ‘Maatschappijen hebben de misdadigers die ze verdienen’ (‘Les sociétés ont les criminels qu’elles méritent’). [het citaat heeft een vindplaats, zie: Online].
Georganiseerde criminaliteit is nog geen maffia, hoewel maffia wel criminaliteit organiseert. Maffiose macht is evenwel gevestigd op de illegale vermeerdering van kapitaal en de inzet daarvan op een legale wijze in een onderneming. ‘De maffia beschikt over een uitgebreid en wijdvertakt netwerk van handlangers die samen een maffiose burgerij vormen. Dat creëert een bestuursinstrument, georganiseerd op basis van territoriaal gezag dat niet aan hoger gezag is onderworpen (‘seigneurie territoriale’). Zo structureert en handhaaft zij een systeem dat gebaseerd is op geweld en illegaliteit’, schrijft Rizzoli in zijn boek La mafia de A à Z (2015, p. 55).
Er wordt dus ingezet op vermeerdering van kapitaal; het criminele systeem kan ultra-kapitalistisch genoemd worden, zagen we. Het is gebaseerd op geweld. Deze constellatie profileert zich met andere woorden als een parallelle figuur van de kapitalistische, neoliberale maatschappij die zich bedient van het statelijke geweldsmonopolie. Die criminele constellatie is als parallelle figuur niet de concurrent van de met statelijkheid omklede maatschappij. De georganiseerde criminaliteit wil alleen aan die maatschappij (haar burgers) ‘verdienen’. We zagen ook dat die constellatie discreet wenst te opereren, wat zij onder meer tracht te doen via ‘tussendiensten’. In dat geval wordt mijn aandacht in de omschrijving van Rizzoli gevestigd op de verwijzing naar de maffiose burgerij.
Hierin is te herkennen het aangenomen bestaan van de verstrengeling tussen onder- en bovenwereld. De bovenwereld wordt uitgemaakt door onder meer politici, zakenlui, notarissen, advocaten, mediafiguren (niet allen, maar sommigen onder hen). Als ik het in ander verband heb over de ‘betonmaffia’, de ‘farmaceutische maffia’, dan heb ik het niet over alle aannemers of alle farmaceutische ondernemingen. Ik heb het dan over multinationals die als een octopus macht en invloed (lobby) willen (of weten te) verwerven, om ‘druk’ te kunnen uitoefenen om, als het om bouwondernemingen gaat, ‘grote onnuttige werken’ binnen te halen. Ook kan worden gedacht aan een lobby-moloch, zoals die van Shell, BP, Gazprom en Eneco, waar een voormalig minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen (VVD, wat verwachtte u anders) zich verkocht heeft; (Online). Zij zal zijn binnengehaald omdat zij in overheidsdienst zijnde een omvangrijk netwerk heeft ontwikkeld, juist in de sectoren waar ‘energie’ een grote inkomstenbron vertegenwoordigt. De meeste van de genoemde bedrijven hebben aanzienlijke affaires van menselijke en milieudestructie hun naam staan.
Delen van het handelen zitten dan al snel in de sfeer van de illegaliteit. Een onschuldig ogend voorbeeld: bouwen door de gemeente zonder vergunning. Ooit heb ik als gemeenteraadslid – gemeente Dordrecht – meegemaakt dat betonnen heipalen, die ik had gezien en niet meer zag, bij navraag door mij ‘staande bewaard bleven’. Ja, ze waren dus alvast geheid op de plek waar ze gepland waren, zonder dat definitieve vergunningen voorhanden waren… Dit kan nog wat lacherig afgedaan worden. Maar zitten we onder de ‘grote jongens’, dan is het enige doel waarnaar ‘wij’ streven: (financiële) winst.
Zo was de ‘betonmaffia’ in Frankrijk uit op de bouw van een vliegveld in de omgeving van Nantes (in 1972). Een vliegveld staat niet op zichzelf, er moest ook een hogesnelheidslijn en een autoroute worden aangelegd voor de verbindingen op het vaste land. Een miljardenproject dat alleen zin had vanwege de verdiensten, onder voorbij gaan aan de enorme milieudestructie die het zou veroorzaken. Het verzet tegen dit ‘maffiose’ plan heeft decennia geduurd; in 2018 blies de Franse regering de uitvoering van het plan – om goede redenen – af.
De maffiose burgerij houdt zich bezig vooral met handelingen die als tussendiensten, tussen onder- en bovenwereld, te zien zijn, zoals witwassen, frauderen, wegsluizen van geldsommen. Daarvoor moet je op geëigende plekken in de bovenwereld zitten, zoals notarissen, advocaten, burgemeesters, wethouders (politici). De laatste jaren is een aantal politici voor het verrichten van ‘tussendiensten’ in Frankrijk veroordeeld. Een zaak die veel ophef gekend heeft, is die van het Franse echtpaar Balkany, waarvan de man burgemeester was van Levallois-Perret, een van de voorsteden van Parijs.
Eind 2017 liet de aftredend burgemeester van Brunssum weten te vrezen op grond van zijn ervaring voor ‘vermenging van onder- en bovenwereld’ (Volkskrant van 8 december 2017). Het witwassen van miljarden euro’s verloopt ook via Nederlandse banken (Online). Het Nederlandse bouwbedrijf Strukton wordt beschuldigd (in 2019) miljoenen euro’s aan steekpenning in Saoedi-Arabië te hebben betaald om ‘grote werken’ binnen te halen (Online). Onlangs werd bekend dat de notaris en ex-bestuursvoorzitter van de landsadvocaat van Nederland, advocatenkantoor Pels Rijcken jarenlang gefraudeerd moet hebben (wegsluizen van geld naar privérekeningen buiten het bedrijf). De ontdekking vond plaats door een accountantskantoor na het overlijden vorig jaar, van betreffende notaris. Het moet gaan om 9,5 miljoen euro, ten dele ook publiek geld.
Bij wijze van geen conclusie
Een deel van het antwoord op de vraag waarom het niet lukt de ‘georganiseerde criminaliteit’ te bestrijden, ligt in de sfeer dat een kapitalistische maatschappij geconstrueerd en gefundeerd is op criminaliteit (zie het ontstaan van de staat), op ‘nachtwerk’. Die criminaliteit is weliswaar ten dele ‘gelegaliseerd’ (voor zover ze in het daglicht zit, zou Marc Roche zeggen). Bepaalde vormen ervan zitten in de schaduw en worden via tussendiensten geregeld. En laten we wel wezen. De reeds geciteerde criminoloog Cyrille Fijnaut zegt dat hij al meer dan veertig jaar politie en justitie in Nederland op de voet volgt. Hij erkent ermee dat op zijn minst al zolang wordt gewerkt aan het vat krijgen op de georganiseerde misdaad. In zijn kritiek op wat nu aan bestrijding door de minister van Justitie wordt voorgesteld, voorspelt hij dat ‘zware criminelen de lachende derde’ zullen zijn.
Ik denk dat hij gelijk zal krijgen. Want het citaat van de andere reeds genoemde Franse criminoloog Lacassagne, ‘de maatschappij heeft zijn criminelen die het verdient’ geeft de overweging in: als je niet bereid bent te streven naar een andere maatschappij dan we nu kennen, dan zitten, met of zonder doornen, criminelen op rozen…
Thom Holterman
Libertaire orde 
Trackbacks