Een Morbide Model: Digitalisering – Datacentra – Stroombehoefte – Kerncentrales
Het satirische Franse maandblad Siné Mensuel richt zich vooral op de Franse maatschappij. Maar die wordt op neoliberale manier beheerd, bestuurd en verziekt. Daarom is in menig opzicht een parallel te trekken met Nederland. Op de voorkant van het januarinummer (nr. 125) van Siné Mensuel vraagt alleen de afkorting RSA uitleg: Revenu de Solidarité Active, de Franse vorm van een bijstandsuitkering. Wel, ‘Gelukkig Nieuwjaar’ lezen we, waarbij de waarzegster aankondigt: ‘In 2023 zie ik een grote hoeveelheid geld!’, waarop de man zegt: ‘Dat moet de bijstandsuitkering zijn!’:
Energie en digitalisering
Veel dus in dit nummer over de Franse maatschappij. Maar het artikel onder de titel ‘De digitale veelvraat verorbert de mondiale energie’ slaat ook op de Nederlandse situatie. Wat valt er niet allemaal onder ‘digitalisering’? Monsterlijke infrastructuur, enorme elektriciteitsconsumptie, oneindige uitbreiding ervan, waanzinnig veel geld.
Aan de hand van Franse architectuur historica Fanny Lopez en haar boek À bout de flux (Paris, 2022; Naar het einde van de stromen) wordt, met cijfers verduidelijkt, het verhaal van de digitale veelvraat door Siné Mensuel gedaan. Een korte samenvatting van het boek vond ik bij de uitgever (Éditions Divergences). Ik vertaalde die:
‘Digitaal kent een verdubbeling in betekenis: elektrische infrastructuur. De directe relatie met verbonden objecten (smartphone, computer) maakt het helse continuüm van infrastructuur dat erachter verborgen zit onzichtbaar: datacenters, onderzeese kabels, elektriciteitstransmissie en distributienetwerken. Terwijl digitaal gepaard gaat met een enorme elektrificatie voor het gebruik, is het elektrische systeem zelf meer en meer afhankelijk van digitaal om te functioneren.Om dit geweldige systeem te begrijpen en ons voor te stellen hoe we het kunnen transformeren, moeten we naar het einde van de stromen gaan, waar de materialiteit van machines en kabels wordt onthuld’.
Die elektriciteit intrigeert mij. Die moet worden opgewekt en daarvoor prijst men kerncentrales aan (waarover zo dadelijk). Zou je de doordravende (oneindig) digitalisering kunnen stoppen en zelfs terugbrengen, dan scheelt dat al gauw een paar kerncentrales. En verdomd. Ik lees in Siné dat een gemiddeld data-centrum op jaarbasis een elektriciteitsconsumptie kent, gelijk aan een hoeveelheid stroom van een stad met 50 000 inwoners. Het totaal aan data-centra in de regio Île-de-France (waarin Parijs ligt) gebruikt een equivalent aan stroom opgewekt door de twee reactoren van de kerncentrale van Nogent-sur-Seine. De digitale sector consumeert inmiddels 10% van de wereldproductie van de elektriciteit. In 2025 zou dat al tegen de 25% zitten, wordt geschat als dit tempo van groei doorgaat…
Een ziekelijk model
Hier lopen we aan tegen een grandioze zelfoverschatting van pathologisch karakter. Het pathologische zit in de wil tot oneindige uitbreiding. Terecht wordt in dit verband door Siné Fanny Lopez aangehaald als zij doorgeeft: ‘De milieu- en klimaatcrisis stelt de kwestie van de consumptie aan de orde, zoals die van het digitale. Het is dringend noodzakelijk het gebruik van het digitale instrument te onderzoeken, een apparaat dat opdoemt als een dystopisch voorbeeld van moderniteit. En van het kapitalisme, dat wil zeggen van de oneindige uitbreiding’. ‘De algemene ultra-connexiteit als manier van leven is de uitkomst van een morbide, een ziekelijk model. Een tiende deel van de op dit moment gebruikte connexiteit zou al voldoende zijn’.
Gemankeerde kerncentrales
Dan vinden we in dit nummer van Siné Mensuel ook een evaluerend artikel over de Franse kerncentrales, die staan te verloederen. Hè? Kernenergie was toch onze redding? Goedkope stroom; géén CO2 uitstoot bij de op opwekking van stroom; niet meer afhankelijk van Rusland voor gas en olie. Dat zijn toch de verkooppraatjes, ook van Rutte & Co? Iedereen dus aan het elektra! Hoe zit dat technisch eigenlijk in het Franse land?
De Franse kernindustrie verkeerd in ontreddering. De Franse president Macron heeft besloten vaart te zetten achter het algeheel nationaliseren van de EDF (het Franse nationale elektriciteitsbedrijf). Dit betekent voor 100% de verliezen (mede door mismanagement) over nemen. Daardoor zijn die verliezen uit te smeren over de hele Franse bevolking, de consument-belastingbetaler. Het is allemaal te lezen in Siné Mensuel in het artikel getiteld ‘Le nucléaire français atomisé!’.
‘Kernenergie is een Franse keten van excellentie’, pochtte de Franse minister van Economie (Bruno Le Maire) nog op 9 december 2022. Vergeet daarbij niet dat de term ‘excellentie’ er een is uit de neoliberale newspeak. Het is een grove leugen. Op het moment dat hij zo hoog van de toren blies, was de productiecapaciteit van elektriciteit door Franse kerncentrales (noodgedwongen) sterk teruggebracht: 32 kerncentrales van de 56 waren buiten werking gesteld om ongelukken te voorkomen (mogelijke meltdown bij niet werken van de veiligheidscircuits). Oorzaak: het geconstateerd hebben van CSC = corrossion sous contraint (corrosie onder druk), wat haarscheurtjes in de stalen leidingen van de veiligheidscircuits en in het hart van de reactoren oplevert. Dit heeft geleid tot ‘duurzame vermindering’ van de elektriciteitsproductie door het Franse park van kerncentrales.
Overigens, zo is in Siné Mensuel te lezen: dit is al voor 2015 begonnen, maar vanaf 2015 is de vermindering versneld doorgevoerd. In 2021 functioneerden de kerncentrales nog voor 67% van hun capaciteit en in 2022 was dit nog nauwelijks voor de helft (52%). Het dreigende tekort aan stroom heeft dus niets van doen met de oorlog in Oekraïne. Het excuus dat aan die oorlog wordt ontleend, is dus een leugen. En het opvoeren van het onafhankelijkheidsargument ten behoeve van een pleidooi voor het gebruik van om kernenergie (geen gas/olie meer uit Rusland) leidt tot een derde leugen: Frankrijk importeert – en blijft dat doen – uranium (verrijkt en natuurlijk) uit Rusland om zijn kerncentrales te laten draaien (laatste levering nog op 28 november 2022). Kortom, de nucleaire sector spekt de Russische oorlogskas (zie Online).
Halon 1301
Dan is er nog het argument van CO2 vrij produceren van elektriciteit door kerncentrales. Dat is een halve waarheid. Het wil, dat ik net een artikel onder ogen kreeg van de site Reporterre over de verwerking van kernafval. Daar wordt een verschrikkelijk gas bij gebruikt, dat al jaren verboden is, maar waarvoor wel ontheffing verleend kan worden. Het gaat om het gas halon 1301. En Orano gebruikt dat gas in zijn opwerkingsfabriek voor kernafval in La Hague (Frankrijk). Het gaat om een broeikasgas met een opwarmingspotentieel 6290 keer groter dan CO2 (ontheffing verleend, want je wil ook van het kernafval af…zie Online). Dus wat aan de ene kant CO2 vrij heet, wordt aan de andere kant in het kwadraat teniet gedaan…
EPR
Terugkomend op het gepoch over ‘excellentie’, lees je in Siné Mensuel aan het eind van het artikel een samenvatting over de falende EDF als het om de ontwikkeling en bouw van een nieuwe kerncentrale met vernieuwde reactor gaat, de EPR, European Pressurised Reactor (de derde generatie ‘pressurised water reactor’). Deze Franse technologische excellentie, geëxporteerd naar Finland bijvoorbeeld, ja, met 13 jaar vertraging! Die reactor gaat deze winter toch niet functioneren, want er zijn haarscheurtjes in vier waterpompen geconstateerd. Twee Chinese reactoren ‘designed and developed by Framatome and Électricité de France’ (EDF), zijn opgestart, de een in 2018 en de ander in 2019. De een is alweer voor een jaar stilgelegd en bij de andere zijn dusdanige gebreken geconstateerd, die maken dat deze onder zijn vermogen moet produceren. De EPR in Flamanville (Frankrijk) is eveneens een ramp. Daarvan wordt verwacht, dat die half 2024 gaat draaien, eindelijk; dat brengt de stand op in totaal 12 jaar vertraging.
Wie pleidooi voert voor kernenergie kan dit soort informatie niet negeren of afdoen met, waar Fransen overigens zelf snel meer klaar staan: ‘Dat kan gebeuren’. En zo kan het ook zijn dat door gepleegd onderhoud de productie van kerncentrales weer wordt opgevijzeld. Dat lijkt nu aan de orde, lees ik in Le Monde van 13 januari 2023. Zo blijken er 600 lassers aan het reparatiewerk bezig onder leiding van een honderdtal Noord-Amerikaanse technici die via een onderaannemer zijn ingevlogen…
Thom Holterman
Siné Mensuel, nr. 125, januari 2023, 32 blz., prijs 6, 50 euro.
Libertaire orde 
Trackbacks