Het Plezier Van Leren*

Het redactioneel van het mei-nummer van  het Franse anarchistische maandblad  Le Monde libertaire (nr. 1861) wijst op een deel van de inhoud: ‘Anarchisten weten het heel goed: de realiteit van een nieuwe wereld zonder wetten, zonder politie, zonder gevangenissen, zonder hiërarchie zal door middel van onderwijs tot stand komen. Een emancipatorische opvoeding, de belofte van nieuw gedrag waardoor we samen kunnen leven volgens de waarden van autonomie, verantwoordelijkheid en solidariteit. Van  ‘La Ruche’ tot ‘Bonaventure’ [experimentele libertaire pedagogische instituties die anarchisten in het verleden opzetten], ze geven aan dat anarchisten niet tevreden waren met woorden alleen. Laten we vandaag met open ogen kijken naar het zelfbeheerde lyceum in Parijs of het experimentele lyceum van Saint-Nazaire, dat de machthebbers ongetwijfeld graag zouden zien verdwijnen’ (vertaling thh.). Over dat onderwerp is een dossier gemaakt waarin de emancipatorische pedagogiek centraal gesteld wordt, om te beschrijven wat dit onderwijs zoal betekent.

* De titel verwijst naar die van het boek van onder meer Pierre Kropotkin en Elisée Reclus [La joie d’apprendre, Éditions Héros-Limite, Genève, 2018 (Het plezier van leren)]. Er valt natuurlijk nog meer over dat ‘leren’ te zeggen, wat de redactie van LMl honoreert met een hier onderstaand citaat.

De redactie roept op met: laten we proeven van wat de neurobioloog en filosoof Henri Laborit (1914-1995) erover opmerkt in zijn boek: ‘Het moet zich op elk moment aan het leven kunnen hechten, erin kunnen doordringen, er zich in kunnen integreren. En niet alleen het professionele leven, maar het leven in het algemeen. Die van de handdruk, die van de krant die we ’s avonds lezen als we thuiskomen, van het familie- of sociale probleem dat we moeten oplossen, die van de internationale betrekkingen. Het doet alle waarden opschudden, van de meest voor de hand liggende tot de meest twijfelachtige. Ze stelt alles onvermoeibaar ter discussie. Het dringt aan op opstand tegen vooroordelen, afgezaagde concepten, primaire waarheden, ‘essenties’, bewonderenswaardige zekerheden, moraal, ethiek, tegen woorden, allemaal woorden als ze niet leiden tot het schrijven van een gedicht, en als het geschreven is, om het blad te verscheuren. die het had aanvaard.’ [Henri Laborit, La nouvelle grille  (Het nieuwe raster), Éditions Folio, Paris,, 1986]

Het nieuwe raster biedt een manier om menselijke ervaringen in sociale situaties te interpreteren. De ontwikkeling van de neurobiologie, die gedrag bestudeert, heeft aangetoond dat er verbanden bestaan ​​tussen de natuurkunde, waarvan de kennis ons in staat heeft gesteld de levenloze wereld te domineren, en het logische discours. Die dubbelslag werd lang geleden reeds uitgevoerd, zonder dat men op dat moment in de neurowetenschappen was ingevoerd.

Zo is op te maken uit de flaptekst van het boek Het plezier van leren: ‘Zonder strikt genomen een opvoeder te zijn, kan Élisée Reclus worden beschouwd als een sleutelfiguur in het libertair onderwijs en de oprichting van ‘bevrijde’ scholen en populaire universiteiten tussen de 19e en 20e eeuw. Zijn belangstelling voor onderwijs loopt als een rode draad door al zijn werk, en hoewel teksten die expliciet aan dit vraagstuk zijn gewijd vrij zeldzaam zijn, maakt zijn taalgebruik hem tot een gedegen overbrenger van kennis. Volgens hem is het door de studie en observatie van onze omgeving, dat de contouren van ons aardse bestaan ​​en onze toestand het duidelijkst zichtbaar worden. De menselijke persoon kan zichzelf niet kennen buiten zijn lidmaatschap van de natuur. In plaats van zich tegen cultuur en natuur te verzetten, kiest hij er vrijwillig voor om ze samen te beschouwen. ‘De mens’, schreef hij aan het begin van zijn laatste werk, ‘is de natuur die zich bewust wordt van zichzelf.’ 

Naast het leerzame dossier omvat het mei-nummer de gebruikelijke rubrieken over theorie en praktijk (studie en strijd) van het anarchistisch werkzaam zijn. En zoals de voorkant van deze uitgave laat lezen: De strijd gaat door, La lutte continue !!

Thom Holterman

Le Monde libertaire, nr. 1861, mei 2024, 64 blz., prijs 4 euro.