De Commune Van Parijs 1871 En De Traditie Van De Pedagogie

Het kwartaalblad La Commune van de Vereniging van vriendinnen en vrienden van de Commune van Parijs 1871 kent uiteraard uitgebreid verenigingsnieuws. Ook treft men altijd wel enkele algemene artikelen aan, zoals in nr. 91, 2022/3^etrimester. In dat geval wijs ik op het dossier ‘Pedagogie en de Commune’.

Pedagogie – Revolutionaire traditie 1789

De eerste bijdrage is van de onderwijsspecialist Hugues Lenoir, getiteld ‘De Commune van Parijs en de oorsprong van de pedagogische traditie’. Wat die traditie aangaat, denkt hij aan de reeds vroege aandacht van anarchisten aan het thema onderwijs en opvoeding: als je een andere wereld wil, moet je vroeg beginnen met een andere soort onderricht, dan die de kapitalistische maatschappij vereist. Dat begrepen ze ook in de periode dat de Commune van Parijs 1871 werd opgericht.

Lenoir merkt op dat men zich liet inspireren door de revolutionaire traditie van 1789 en door de Franse filosoof, wiskundige en politicus, Condorcet (1743-1794). Die mikte op een pedagogie van het volk voor het volk door het volk. Op die manier is de Commune te begrijpen als voorloper van een aantal latere libertaire pedagogische experimenten. De Commune van Parijs reageerde dan ook positief op het verzoek van het genootschap ‘Nieuwe Scholing’ (l’Éducation nouvelle) van 26 maart 1871 (uitvoerig door Lenoir geciteerd).

Er werden ook allerlei instellingen geopend, zoals een school in het 9^de arrondissement van Parijs, kantines in het 8^stevoor kinderen die dat nodig hadden, in het 3^e waren het weer crèches. In het 17^e arrondissement kwam een project van de grond dat een wetenschappelijke benadering claimde.

De Commune van Parijs heeft te kort geduurd om te zien hoe dit alles zich verder zou ontwikkelen. Wel is duidelijk, zo wijst Lenoir erop, dat de Commune al openbaarde wat men bij Francisco Ferrer (1859-1909) of Célestin Freinet (1896-1966) zou gaan aantreffen…

Louise Michel en Maria Verdure

Een ander artikel in het dossier is van Phillippe Mangion ‘Louise Michel en onderwijs’. Het dossier wordt afgesloten door Michel Puzzelat met ‘Maria Verdure (1849-1878), pioniere van crèches’. Zij hield zich met het project van de crèches bezig tijdens de Commune van Parijs. Meerdere crèches dragen in Frankrijk haar naam. Het dossier is op de site van de Vereniging integraal te raadplegen, zie Online.

Thom Holterman

La Commune, nr 91, 2022/3^e trimester, van Les amies et amis de la Commune de Paris 1871