De Andere Kant Van Sport

Het bijzondere nummer van het Franse weekblad Le Monde libertaire (LMl) is dit keer gewijd aan sport. Het betreft met name de kant van de vervreemding in de sport, die uitloopt op een sterke commercialisering ervan tot en met maffiose praktijken (gokken, omkoping). Dit terwijl het allemaal om ontspanning, ontmoeting en bevordering van geestelijke en lichamelijke gezondheid gaat. Tijd dus voor een scherpe kritiek op de volstrekte ontwaarding en vervreemding in en van de sport.

Voor de volledigheid zij hier vermeld, dat de AS in een recent verleden ook een themanummer aan sport heeft besteed (nummer 171, najaar 2010; ‘Brood & Spelen).

Welke sport?

Het nummer van Le Monde libertaire opent met een uitvoerig interview met Fabien Ollier, de directeur van het Franse tijdschrift Quel Sport? (Welke sport?). Het is een tijdschrift dat sport in zijn totaliteit beziet en daarover zeer kritisch is. Het gesprek over sport loopt dan ook: ‘van ontspanning tot commercialisering en volstrekte verdwazing’. Het is te lang om dit hier nader toe te lichten. Wel zal ik later delen ervan in vertaling op deze site opnemen.

In de bijdrage die volgt op het vraaggesprek met Ollier, gaat het er niet om te ontkennen dat de moderne sport in de greep is van handel en uitbuiting ten dienste van kapitalisten. Toch neemt dit volgens Igor Martinache niet weg, dat sport ook kan dienen als hefboom van emancipatie van de arbeiders. In dat geval maakt hij duidelijk wat er al vanaf het begin van de vorige eeuw daarover is te zeggen. Op die meer genuanceerde zienswijze werd in Le Monde libertaire (nummer 1718) anderhalf jaar geleden overigens vooruit gelopen.

Aan de ene kant, zo is in dat betreffende nummer al te lezen, komt men tegen dat machthebbers het volk met sport wat ontspanning gunnen, zoals in het oude Rome het geval was (Brood en Spelen). Deze vorm van zoet houden is volstrekt geperverteerd door de ontwikkeling van het kapitalisme: het werd duidelijk dat ‘ontspanning’ ook veel geld kon opleveren.

Aan de andere kant kan van sport ook emancipatoire kracht van uitgaan, zo leert dat zelfde nummer met de verwijzing naar de Catalaanse voetbalclub Jupiter. De geschiedenis van die club blijkt nauw verbonden te zijn met die van de CNT en de Spaanse revolutie. Deze club komt men in het bijzondere nummer van LMl niet tegen, wel wordt de volksclub Red Star (opgericht 1897) belicht, evenals de activiteiten van het ‘Collectif Red Star Bauer’, die gericht zijn op het behoud van een voetbalstadion (Stadion Bauer van 1909) in een van de voorsteden van Parijs.

De scherpe kritiek op sport van Ollier laat eveneens onverlet dat normale, traditionele sportieve verrichtingen hun opvoedkundige effecten kunnen hebben. Evenmin wordt ontkend dat sporten een gezonde uitoefening heeft op het lichamelijk welzijn van de mens. Bijzondere versies van die inzichten treft men aan in het opgenomen vraaggesprek met twee Franse ex-gedetineerden, die zich uiten over de waarden van de sport en het anarchisme.

De pass of wel het overspelen

In de bijdrage van Wally Rosell (redacteur van het boek Éloge de la Passe, Changer le sport pour changer le monde, 2012) worden onder de titel ‘Anarchisme en sport’ beide verschijnselen op een positieve manier met elkaar in verband gebracht. Rosell roemt daarbij de pass in het voetbal. Dat overspelen wordt door hem als het fundament van elke teamsport gezien. De pass symboliseert de vrijheid, gelijkheid en wederkerige dienstverlening als noodzakelijke elementen van een teamsport in een libertaire visie:

(a) het is mogelijk ermee het verschil duidelijk te maken tussen de begrippen bezit en eigendom (dat anarchisten bestrijden). De bal is geen eigendom van macht, de speler is geen eigenaar van de bal. Hij bezit hem tijdelijk (in de zin van Proudhon);

(b) de mogelijkheid doet zich voor te leren dat coöperatie tussen de leden van het team veel doeltreffender is om hun gezamenlijke prestatievermogens te mobiliseren en om een doel te bereiken, dan de taken en rollen in een hiërarchie te plaatsen.

De pass wordt zo de handeling van een vrij individu. De speler / passer blijft meester over zijn verrichting (zijn sublieme pass). Zoals in een libertaire samenleving is hij vrij de bal te passen aan hem die hij wenst en wanneer hij voelt dat te moeten doen. Hij kan het ook laten, maar in zijn eentje zal hij niets bereiken – en in een samenleving zal hij niet overleven.

Hij zal de bal overspelen aan wie en wanneer hij wil, maar daarvoor moeten overigens zijn medespelers zich wel beschikbaar stellen of houden. Het is dus evenzeer de beschikbaarheid van de medespelers als het besluit om de bal te spelen, die maken dat het team vooruit weet te komen. En daar verschijnt weer een anarchistisch element: de spelers zijn zich bewust van het noodzakelijke evenwicht tussen individuele vrijheid en de organisatie van het collectief.

En verder in dit nummer?

Van de hand van Wally Rosell vindt men in dit nummer ook een artikel over sport in de hel van Mauthausen en hoe sport voor een enkeling in die hel bijdroeg om te overleven en zich te verzetten. Een van die overlevende weet zich te herinneren: ‘Tussen twee corners door had men drie duizend mensen achter mijn rug vergast’. Geen verhaal om vrolijk van te worden.

Verder zijn in dit nummer nog enkele boekbesprekingen opgenomen, relevant met betrekking tot het thema sport.

Thom Holterman

LE MONDE LIBERTAIRE, hors série nº 55, mei 2014, 52 blz., prijs 5 euro.

 

Aanvulling

Dit nummer is te downloaden op de site van de AS, klik HIER.

 [ 1 ] Van Persie: ‘Ik vond de pass van Clasie eigenlijk mooier dan de goal’ (17 mei 2014); zie hoe die twee ultiem samenspeelden en dit een maximaal effect opleverde; klik HIER.

[ 2 ] In recente afleveringen van Le Monde libertaire komt meer sport tegen, zoals in nº 1742 (22 mei – 4 juni 2014) onder de titel ‘Een andere sport is mogelijk’. In dat nummer verschijnt opnieuw de voetbalclub Jupiter (zijn beste seizoen in 1924-1925). In nº 1743 (5-11 juni 2014) schrijft Wally Rosell over de Spaanse activist Augustin Rueda (die in 1978 door de Spaanse politie in de gevangenis is doodgemarteld). Rueda hield zich bezig met cultuur en voetbal als volkssport om langs die weg sociale en politieke actie te bedrijven. Een voetbaltoernooi dat ter ere van hem werd gehouden stond in het teken van: ‘Tegen elitair voetbal, laten we de bal delen’.