Crisisbestrijding? Alle Politieke Partijen Prefereren Herstel Kapitalistisch Bestel!

Wat we de afgelopen weken van verschillende politici aldoor hoorden is: we moeten de crisis aanpakken. Daarvoor heeft ieder zo zijn of haar eigen, veelal vage voorstellen te doen. Maar hoe vaag de voorstellen ook zijn, duidelijk is dat allen aansturen op herstel van het kapitalisme, geen enkele politicus uitgezonderd.

Van de VVD en de PVV valt niet anders te verwachten, maar ook de SP laat wat dit betreft geen fundamenteel ander geluid horen. En alles wat politiek gezien tussen deze genoemde partijen zit? Hetzelfde verhaal. Allen willen het stelstel repareren, dat de crisis veroorzaakte. Dus op naar de volgende crisis. Daarvoor willen die politici een ‘blanco cheque’ van de kiezer:

 Van de democratie moeten we het dus niet hebben, zo lijkt het, want dan zijn we elke vorm van controle over de situatie kwijt. Maar is het wel juist dat we het niet van de democratie moeten hebben? Is het niet eerder zo dat we het niet van het parlementarisme moeten hebben, omdat dit stelsel ter instandhouding en beveiliging van het kapitalisme is opgezet.

Kortom, nogal wiedes dat we van geen enkele politieke partij iets anders horen dan dat het oplossen van de crisis een herstel van het kapitalisme moet inhouden. De democratie is er zelfs voor getransformeerd. Hoe dat theoretisch in elkaar steekt, analyseerde de Duits-Italiaanse politicoloog J. Agnoli (1925-2003) al een kleine halve eeuw geleden. Een samenvatting van zijn zienswijze verwerkte ik in het artikel ‘Het kritisch en constructief potentieel van het anarchisme’ (zie De AS nr. 179, herfst 2012).

Roofdierstaat

Waarom ik alle (Nederlandse) politieke partijen op de rechterflank zet? Hier wat overwegingen:

(a)   Geen enkele partij heeft openlijk aangekondigd het kapitalistische stelsel af te zweren, of althans ook maar een begin te maken met een opruimingsactie ervan. Wat onverminderd ‘markt’ wordt genoemd, staat voor optreden van ‘speculanten’. Uit het verloop van de ‘financiële crisis’ is op te maken, dat hen geen strobreed in de weg wordt gelegd: de ‘markt’ is heilig en de speculant zijn profiteur. Er wordt wel aan het arbeidsrecht (reductie van ontslagbescherming bijvoorbeeld) getornd, maar over het feit dat de democratie niet bij de fabriekspoort halt heeft te houden, geen woord daarover.

(b)  Evenmin heb ik vernomen dat het handelsstelsel af moet van werken op basis van meerwaarde. Dit betekent dat handel een financiële activiteit blijft, gericht op ‘afromen’ (winst nemen). Die activiteit heeft Proudhon in 1840 al geanalyseerd. Hij baseerde er zijn these over diefstal op.

(c)   De roofinstelling van dit ‘systeem’ heeft het neoliberalisme groot gemaakt en de wereld anno nu een economisch failliet bezorgd. Alles wat er aan ‘sociale staat’ bestond is als voer gegeven om de private belangen te bevredigen. Alleen al de titel van het boek daarover van de Amerikaanse econoom James Galbraith (de zoon van John Kenneth Galbraith) maakt dit duidelijk: The Predator State (2008) (De roofdierstaat). Hierin wordt behandeld dat er in de VS een echte politiek van de roof is opgezet in de vorm van de systematische exploitatie van de publieke instituties ten behoeve van de private winstneming, aldus vat de Franse econoom Christophe Ramaux het in zijn L’État social (2012) samen.

Een deel van de Nederlandse politieke partijen wil dat zo houden (VVD bijvoorbeeld), andere willen wat aan de marge rommelen om dit roofdiersysteem leefbaar maken, met behulp van een ‘gemende’ economie als verst mogelijke optie. Hier speelt de ‘dempingsfunctie’ van het parlementarisme een eminente rol, waarover de bovengenoemde Agnoli het had. Het moet de gewone burger rustig houden. Die moet genoegen nemen met wat er overblijft: het karkas.

Oser la démocratie

Onlangs is in Frankrijk een beweging in het leven geroepen die een niet-getordeerde democratie opeist. Het gaat in dit geval om een oproep van een initiatiefgroep die medeburgers benadert onder de titel ‘Oser la démocratie !’ (Waag het met de democratie).

Waar draait het om? In Frankrijk, net als in Nederland, is het niet ontgaan dat de burger in verkiezingstijd gereduceerd is tot een ‘rol’, namelijk die van eenvoudige kijker naar en consument van met name televisiebeelden (lijsttrekkersdebat). Maar daarentegen moet volgens de initiatiefgroep alles in het werk worden gesteld opdat burgers echte actoren zijn in de democratie. Alles rond de verkiezingen is evenwel voor de burgers gedepolitiseerd en alles is zodanig geïnstitutionaliseerd, dat de burgers zijn weggezuiverd uit het centrum van de politiek, richting de periferie van het stemhokje. Burgers bevinden zich aldus binnen een consumenten-concept van het parlementarisme. En waag het niet daarbuiten te treden! Het roofdier laat zijn tanden zien…

De vernieuwingsvoorstellen die in het appel worden gedaan om daar verandering in aan te brengen, zijn niet schokkend. Iedere burger moet weer meester over zijn eigen lot worden, luidt het, wat ik vertaal als participeren in besluitvormingsprocedures ten aanzien van beslissingen die hem of haar raken. En het actieve burgerschap moet weer een centraal onderdeel gaan vormen van een werkende democratie – door het volk, voor het volk. We hebben het al eerder gehoord. Nu nog uitwerken.

Thom Holterman

[Beeldmateriaal van de agitatiekunstenaar Hein van Schendel; zijn beeldagitatie was beeldbepalend in de AS, in de jaren zeventig]

[Voor de volledige tekst van het appel, klik HIER. Voor een bespreking van het boek van James Galbraith zie: http://www.laviedesidees.fr/IMG/pdf/20100210_galbraith.pdf . Het boek van Ramaux L’État social ga ik nog bespreken.]