Nieuwe Democratie?

Alleen al het woord ‘nieuw’ maakt mij kopschuw. Anno 2012 kan niets meer ‘nieuw’ zijn. Alles en iedereen bouwt voort op wat anderen voor hem of haar reeds hebben opgemerkt. Dat geldt ook voor de socioloog Willem Schinkel. Die presenteert de nieuwe democratie dan ook als OMO, dat nog witter wast. En hij gaat er ook graag voor op pad als een handelsreiziger, zo maak ik op uit de website van de Erasmus Universiteit Rotterdam (de nieuwe wetenschappelijke Uni-lever). Vol energie (vanwege de Bleu Band) laat de ‘homepage of dr. Willem Schinkel’ weten dat ‘mediaverzoeken en verzoeken voor optredens’ kunnen worden gedaan via de ‘mediarelaties’ van de sociale faculteit (EUR) waarvoor Schinkel zich inzet.

Nieuw dus. Schinkel breekt vastgeroeste debatten open over economie, integratie, cultuur en natie, recht, religie en ecologie. Hij laat zien hoe we kunnen komen tot alternatieve politieke denkwegen. Daarbij is de natiestaat het beste antwoord, volgens hem. Nationalisme is in zijn ogen dan ook aan een herwaardering toe.

Goed, dan kunnen we verschillende wegen bewandelen. Marine Le Pen (de dochter van…) heeft via de nationalistische weg haar extreemrechtse Front National salonfähig gemaakt.* Laat ik aannemen dat Schinkel een dergelijke weg niet wil bewandelen. Hij wil een nieuwe weg wijzen. Wellicht de nieuwe weg waarover M.P. Follett het heeft in haar boek The New State uit…1918. Ook hier dus ‘nieuw’ maar dan een eeuw geleden…

Ik moet erkennen, ik had nooit van Willem Schinkel gehoord, tot ik in de Volkskrant van 2 juni 2012 de twee pagina’s aan zijn opvattingen besteed, tegen kwam. De opening van het artikel trok mijn aandacht, want ik ben het met zijn zienswijze eens dat alle partijen min of meer op elkaar lijken. Dat inzicht als nieuw te presenteren, kan alleen maar in een situatie waarin iedereen behept is met een omvangrijk korte termijn geheugen. Want wat ik omtrent politieke partijen van hem lees, komt overeen met inzichten van de Italiaans-Duitse politicoloog Johannes Agnoli  uit 1967 (vergelijk diens De transformatie van de democratie; in het Nederlands vertaald 1971). Die sprak bijvoorbeeld over de inwisselbaarheid van politieke partijen. Zo is er meer op te diepen.

‘Zijn’ zegt Schinkel is tegenwoordig ‘onderpand zijn’. Met een dergelijke gedachte werden wij als rechtenstudenten van de juridische faculteit aan de EUR al in de eerste helft van de jaren zeventig geconfronteerd. Het was de hoogleraar algemene rechtsleer Jack ter Heide die zijn gehoor voorhield: wie niets heeft, moet zichzelf in pand geven, dat wil zeggen zich onderwerpen aan macht. De enige vindplaats die ik er voor kon vinden, is het preadvies dat Ter Heide voor de Vereniging voor Gezondheidsrecht schreef  (1975). En je kan niet doen alsof er ideologische neutraliteit bestaat, een gedachte die ik met Schinkel deel. Alleen leerde ik dat al een kleine veertig jaar geleden van Anton Constandse die ons voorhield: ‘In niets neutraal’. Hoe zo, een nieuwe gedachte?

Schinkel heeft het voor mij ook bij het rechte eind als hij erop wijst dat elke dictator die zichzelf respecteert, zich democratisch laat kiezen. Het idee is het gezag van ‘het democratische’ op zich te laten afstralen. Het komt overeen met waar mijn gewaardeerde, helaas overleden, collega constitutionalist Ger van der Tang tientallen jaren terug de aandacht voor vroeg: elke dictatuur die in de statenwereld iets wil voorstellen, zal zich met een grondwet tooien. Want met een grondwet kan de staat pretenderen een nette staat te zijn…

Kortom, wat nu nieuw? Vermoedelijk zal Schinkel bovenstaande kritische notitie als een ‘gerontocratische recensie’ afdoen. In gewoon Hollands betekent dit, dat het gaat om een ‘zuur stukje van een ouwe lul’, zo laat Schinkel de interviewende journalist van de Volkskrant weten. Maar ook zo’n verwijt is niet nieuw. Ik ben ook jong geweest…

Thom Holterman

[Beeldmateriaal van de Rotterdamse dichter en illustrator Manuel Kneepkens]

*  Gisteren kreeg ik het ‘Le Journal des législatives’, eerste ronde 10 juni 2012, toegespeeld (over de Franse parlementsverkiezingen dus). Het betreft een uitgebreide folder van het Front National, waarin Marine Le Pen oproept te stemmen voor een waarlijk nationale Tweede kamer. Want, zo zegt zij, het is tijd om onze nationale soevereiniteit te hervinden. Zij wijst er ook op, dat ogenschijnlijk zo verschillende politieke partijen als UMP (vertrokken Sarkozy) en PS (aangekomen Hollande) gewoon dezelfde politiek bedrijven.

We staan voor de keus tussen Europees federalisme of nationale soevereiniteit, zo wordt gesteld. Het gaat om het laatste en daarom moet ook het (economische) patriottisme worden aangewakkerd en onze industrie beschermd. Vanzelfsprekend moet het stemrecht voorbehouden zijn aan echte Fransen (aldus te vinden in het genoemde Journal van het Front National).

Advertentie