Verrechtsing: Het Lawaai Van Een Kousevoeter

Op kousenvoeten lopen is onhoorbaar aankomen. Zo onhoorbaar is ook de wind, die kousevoeter wordt genoemd. Het is dus duidelijk dat het woord lawaai een tegenstelling vormt met het woord kousevoeter. Het effect van de tegenstelling moet zijn, dat het mensen met hun ogen knipperen: ‘Hè, wat is hier aan de hand?’. Dat effect is ondergebracht in de titel van het thema van het buitengewone nummer van Le Monde libertaire (nummer 54, 2014). Die luidt: La vacarme des pantoufles, Les nationalismes fanfaronnent (Het lawaai van de pantoffels, Het snoevende nationalisme).

Theorie van de twee extremen

Bij het opnieuw verschijnen van fascistische en neonazistische splinterbewegingen, wijst de institutionele macht vaak op de theorie van twee extremen: extreem rechts en extreem links. Zo pakt de Griekse overheid na de moord op de Griekse antifascistische rapper de fascistische beweging ‘Gouden dageraad’ aan en tegelijk ook een deel van de antifascistische beweging. In Frankrijk was iets soortgelijks op te merken na de moord op de antifascistische student Clément Méric. De leider van de rechtse UMP (de winnende partij van de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk), Jean-François Copé, riep op de twee extreme bewegingen te ontbinden. Daarbij moet men bedenken dat hij de leider van Parti de gauche, Jean-Luc Mélenchon met Pol Pot vergelijkt.

Deze theorie van de twee extremen, zo is in het voorwoord bij het bijzondere nummer van Le Monde libertaire te lezen, is te beschouwen als een van de facetten van de zogeheten ‘verrechtsing van de maatschappij’. Als men dan ook de partijprogramma’s van de huidige linkse partijen vergelijkt met het gezamenlijke programma uit 1972 van socialisten, communisten en radicaal socialisten, dan moet men inderdaad opmerken dat er inmiddels heel wat water bij de wijn is gegaan.

Een andere illustratie van de bedoelde verrechtsing betreft het feit dat de afgelopen twintig jaar thema’s als immigratie en veiligheid, centrale thema’s in de verkiezingscampagnes zijn geworden. Het voorwoord spreekt in dit geval over Frankrijk, maar zonder moeite is hier ook Nederland in te vullen. In beide gevallen is op te merken dat die thema’s door extreemrechts zijn geïntroduceerd. Zij die van angst hun politieke beroep hebben gemaakt, beloven de brave burger veiligheid. Ga maar rustig slapen beste mensen, ik bescherm jullie wel. En op kousenvoeten komt het gevaar van extreemrechts nader…

Patriottisme

Om een en ander nader toe te lichten worden in het bijzondere nummer verschillende facetten in afzonderlijke artikelen behandeld. Het eerste artikel gaat over de terugkeer van de patriottistische geschiedenis. Het is na de invoering in Frankrijk van de leerplicht (1882), dat de patriottistische functie van de geschiedenis zich in een schoolprogramma verdicht. Het gaat erom bij jonge kinderen allerlei nationale elementen te laten verinnerlijken, zoals de beelden van roemruchte koningen en mythische figuren als Jeanne d’Arc. Daarop wil het nieuwe regime van toen, de Derde Republiek van Frankrijk, de nationale identiteit laten steunen. Frankrijk moet weer de natie worden waarvan de identiteit de vrucht van een doorleefde geschiedenis is, die kan bogen op een eeuwenlange traditie.

Die roemruchte herkomst wordt evenwel gemarkeerd door twee catastrofale momenten zo moet volgens sommige aanhangers van rechtse groeperingen worden geleerd. De eerste is de Franse revolutie en de tweede de identiteitscrisis. Dat laatste element is in 2006 door Nicolas Sarkozy (toen nog als presidentskandidaat)  op de politieke kaart gezet met zijn twee thema’s ‘immigratie’ en ‘nationale identiteit’. Ze moesten het patriottisme (weer) aanwakkeren (en de wind uit de zeilen van het Front National halen).

Dit is allemaal af te leiden uit het bijzondere nummer van Le Monde libertaire. Ik wijs erop omdat ik tegelijk moet denken aan de wijze waarop kort geleden nog in Nederland ‘Tweehonderd jaar Grondwet’ als volksevenement is gevierd. Het ging om het laten herleven van een deel van de vaderlandse geschiedenis, een deel want ‘Tweehonderd jaar Grondwet’ werd herdacht vanaf het moment dat de monarchie in Nederland haar intrede deed (met de Oranjes werden we natuurlijk al langer geconfronteerd).

De Grondwet die de monarchie tot uitdrukking brengt, is die van 1815. Maar we moeten niet denken dat dit de eerste grondwet van Nederland is. Kennelijk wilde de heersende machten evenwel doen vergeten, dat Nederland staatsrechtelijk voor de monarchie een republiek was en daar weer voor een unie van zeven republieken (Unie van Utrecht, 1579). De monarchale Oranjes zijn in die hoedanigheid gewoon geparachuteerd en wie over hen een aanstekelijk boekje wil lezen, raadplege van Anton Constandse Oranje zonder mythe (Amsterdam, 1980).

Laten we niet verder teruggaan dan de Staatsregeling voor het Bataafse volk van 1798, waarin de republiek een maatschappelijke vereniging wordt genoemd. Dit is de eerste (en bij de herdenking verzwegen) grondwet. En ik kan mij voorstellen dat de huidige machthebbers die wilden verzwijgen, want we vinden daarin bijvoorbeeld een bepaling over vreemdelingen die als volgt luidt: ‘De Maatschappij ontvangt alle Vreemdelingen, die de weldaden der vrijheid vreedzaam wenschen te genieten, in haar midden, verlenende denzelven alle zekerheid en bescherming’ (art. 50).

Verder in dit nummer

In dit nummer zijn verder artikelen te vinden ondermeer over de evolutie van de discussie en praktijk in Frankrijk van extreemrechts (ontwikkeling van het Front National), het antifascisme in de jaren 1990, de valkuil van het soevereinisme en het feminisme ‘als papa’ (het feminisme van extreemrechts; ‘zonder lachen’ staat er ter verduidelijking bij).

Marianne laat kleine Fransen groeien.

Ook treft men een portfolio van de Franse fotograaf Yan Morvan aan met een aantal veelzeggende foto’s van bikers en skinheads uit de extreemrechtse hoek. Tevens is een interview met de fotograaf opgenomen. Tot slot wijs ik op het informatieve artikel dat buiten het dossier valt, getiteld ‘Zapatisten en anarchisten: Tierra y Libertad!’. Het handelt over de Mexicaanse revolutie, die in de tweede helft van de 19^de eeuw begint en doorloopt tot in begin 20^ste eeuw om opnieuw te ontvlammen in 1983 met een werkzaamheid tot in het heden.

Thom Holterman

Le Monde libertaire, Hors série, nummer 54, maart-april 2014, 64 blz., prijs 5 euro.

Aantekening

Wat de viering van tweehonderd jaar Grondwet aangaat, is een soortgelijke zienswijze aan te treffen bij de docent rechtsgeschiedenis Arthur Elias op de forumpagina van de Volkskrant van 1 april 2014; zie aldaar diens artikel getiteld ‘Verkeerd feestje voor Grondwet’.

Advertentie