SCHURKEN ZONDER GRENZEN – 1/5: Het asbestschandaal

Het is al een eeuw bekend dat asbest kankerverwekkend is. In de jaren 1930 werd in Nederland reeds op gezondheidsgevaren van asbest gewezen. Hoe kan het dan dat ik als jong kind na de Tweede Wereldoorlog nog weet dat een ‘asbestplaatje’ in de keuken gebruikt werd als vlamverdeler onder de pan die in de keuken op het gas stond? Het is een retorische vraag. Schurken zonder grenzen waren uit op een zolang mogelijke commercialisering van asbest. Tot in de jaren 1980 ging men daar quasi-probleemloos mee door, terwijl in 1973 officieel vastgesteld werd door het Internationaal centrum voor kankeronderzoek dat asbest (long)kankerverwekkend was. Toen moest het gebruik nog verboden worden (nationaal en internationaal).

De bekende lobby’s zorgden ervoor dat allerlei procedures tot verbodsformulering en daarna effectuering van verboden opgehouden werden. Over dat ophouden  loopt op dit moment in Frankrijk een procedure om tot een strafproces te komen. Daarover gaat het hieronder. Eerst wordt uitgelegd over wie we het hebben als gesproken wordt over ‘schurken zonder grenzen’. [ThH]

Schurken zonder grenzen en nog wat

Alvorens ik tot behandeling van het asbest-item overga, wil ik eerst mijn verwijzing naar ‘schurken zonder grenzen’ verklaren. Ik gebruik de formulering als een onbenoemde grootheid. Ze omvat mensen, vaak leidinggevenden van nationale en internationale organisatie en industrieën, maar politici zullen niet ontbreken, die willens en wetens aanzetten tot en of zich bezighouden met, veelal ten eigen financiële bate of glorie, (grootschalig) schadelijk handelen. Zij bedienen zich overmatig van halve waarheden, valse voorwendselen en schaduwterminologie (façade-woorden). Het is onder meer terug te vinden in het item ‘De grote ontkenning. De kapitalistische ziekte van de groene vloed’ (zie Online).

De effecten van hun aanwezigheid in deze wereld zijn waarneembaar in allerlei sectoren van bedrijvigheid, zoals het milieu (lucht-, water- en aardeverontreiniging; destructie van (oer)bossen, enzovoort) – waarvoor zij regelmatig ontheffingsbesluiten van het zittende publiek bestuur ontvangen. Sommigen springen eruit zoals die van het militair-industrieel complex, met betrekking tot wie de Amerikaanse anarchist Paul Goodman (1911-1972) zich in hun vergadering, in 1967, richtte met: ‘Jullie zijn de gevaarlijkste mensen’ (zie Online). ‘Schurken zonder grenzen’? Wie de schoen past trekke hem aan.

Verder wil ik nog opmerken dat de verschillende items berusten op artikelen uit het Franse dagblad Le Monde. Het kan niet anders dat ook Nederlandse kwaliteitskranten over dit soort items eveneens publiceren. Maar ik houd nu eenmaal een spiegel voor. En het is Premier Mark Rutte die zich graag aan de Franse president Emmanuel Macron spiegelt, zoals we onlangs nog van hem konden vernemen, toen Macron in Den Haag bij hem op bezoek was. De band met Frankrijk is onmisbaar, opperde Rutte (zie Online).

Asbest-item

Laat het goed tot u doordringen: een eeuw nadat het ‘kwaad’ (in dit geval het kankerverwekkende asbest) is gelokaliseerd, wordt er nog geprocedeerd om genoegdoening voor asbestslachtoffers te krijgen. Dit betreft dus één factor (asbest), maar wat is er in onze huidige tijd allemaal niet aan de orde? Hoeveel factoren als ‘kankerverwekkend’ onderkend, kennen wij inmiddels niet, zoals aan de orde bij tal van pesticiden (waarop ik met een ander item in zal gaan). Ja, er wordt aan gewerkt, heet het dan (beschermingsmaatregelen, verbodsbepalingen). En er wordt door lobby’s ‘opgehouden’ (denk aan de tabaksindustrie met hun ‘strategie van de twijfel’; zie Online). Kortom, we zien elkaar over een eeuw weer… Hier zijn ‘schurken zonder grenzen’ aan het werk.

In het Franse asbest-proces, zoals dat te lezen is in het Franse dagblad Le Monde van 28 oktober 2022, blijken 14 personen van nationaal niveau aangeklaagd te worden door belanghebbenden (1800 asbestslachtoffers en of hun rechthebbenden). De aangeklaagden worden verweten bijgedragen te hebben aan het ophouden (uitstellen) van het asbestverbod. Onder de aangeklaagden bevinden zich directeuren van centrale bestuursorganen, hoge regeringsfunctionarissen, industriëlen en artsen, in de leeftijd van 62 tot 88 jaar.

De belanghebbenden zitten in de categorie asbestslachtoffers uit de periode van de looptijd van het uitstellen van het asbestverbod. De aangeklaagden zouden een rol gespeeld hebben of verbinding gehad hebben met het Franse ‘Comité permanent amiante’ (CPA; Permanente Asbest Comité), een lobby-structuur gefinancierd door de asbestindustrie tussen 1982-1995. Het gaat om een oude informele organisatie, opgericht in 1982, die betrokken was in het zogeheten asbestschandaal (voor meer informatie over het CPA, zie Online). Overigens zijn er natuurlijk meerdere asbestschandalen geweest, zoals dat van Johnson & Johnson (Online), en dat met straalgrit, waarin asbest zat (Online).

Het zal nog maanden duren voordat in de asbestzaak beslist is of het tot een strafzaak zal komen. En indien zo, dan zal dit weer jaren kunnen duren alvorens er een definitieve rechterlijke beslissing ligt. Recht zoeken is één ding, een rechterlijke beslissing verwerven is een heel ander ding. De overspannen makende situatie waarin je dan terecht komt, gun je geen mens. Dat bespreek ik in het volgende item over een door pesticiden vergiftigde boer en zijn juridische strijd tegen Monsanto-Bayer.

Thom Holterman  [gebaseerd op het artikel ‘Amiante: nouvelle audience le 9 mars 2023, avant un éventuel procès pénal’, in Le Monde van 28 oktober 2022.]

[Cartoon overgenomen uit Marianne van 2-8 februari 2023.]